Skrzyp polny to popularny uciążliwy chwast, ale również i cenione zioło leczniczo-kosmetyczne. Należy jednak wiedzieć, jak i kiedy można je stosować, a kiedy zażywanie może przynosić też skutki niepożądane. Konieczne przeczytaj wszystko na temat – skrzyp polny właściwości lecznicze i przeciwwskazania. Jeszcze dziś wypróbuj to zioło i efekty jego działania. Zobacz gdzie je zbierać. Jakie inne zastosowania ma skrzyp polny?
Skrzyp polny (łac. Equisetum arvense)
jest gatunkiem rośliny wieloletniej zaliczanej botanicznie do rodziny skrzypowate (łac. Equisetaceae), rodzaju Equisetum, rzędu skrzypowce (łac. Equisetales), klasy skrzypowe, gromady skrzypy (łac. Equisetophyta, Sphenophyta). Skrzyp polny jest gatunkiem kosmopolitycznym rozprzestrzenionym obecnie praktycznie na całym świecie, jako najczęściej występujący gatunek skrzypów. W Polsce zioło to jest naszym gatunkiem rodzimym, bardzo pospolitym na terenie całego kraju, występując aż po regiel górny obszarów górskich. Jako pospolity chwast porasta głównie różne siedliska ruderalne i segetalne, przydroża, miedze, tory kolejowe, nieużytki. Rośnie także na polach uprawnych i w ogrodach. Naukowcy zauważyli, że obecność skrzypu wskazuje na istnienie zwykle silnej wilgotności w głębszych warstwach gleby.
Skrzyp polny morfologia i rozwój
Wczesną wiosną pojawiają się bezgałęziste, brązowe pędy zarodnionośne (na końcach tych pędów są gęste skupiska zarodni). Zarodniki skrzypy wytwarzają od marca do kwietnia, choć ogólnie bardzo rzadko rozmnażają się jednak w ten sposób. Pod koniec wiosny i latem rosną natomiast zielone i rozgałęziające się pędy płonne, wyglądające jak małe miniaturowe choinki jodełki. Skrzypy rozmnażają się głównie przez tworzenie odrostów z kłączy i wegetatywnie przez odrywane w czasie prac polowych i pielenia fragmenty kłączy.
Skrzyp polny zbiór i suszenie
Zbiera się tylko pędy letnie zielone, robiąc to od połowy lipca do końca sierpnia, gdy mają najwięcej krzemionki w składzie. Ścina się je na wys. 5-10 cm od ziemi i suszy w przewiewie i cieniu w temp. nie wyższej niż 40 C (nie tracą wtedy właściwości leczniczych i zielonego koloru). Uzyskane ziele rozdrabnia się i przechowuje się w pojemniku lub papierowej torbie, w suchym i przewiewnym pomieszczeniu.
Skrzyp polny co zawiera — skrzyp polny dziłcechy fitochemiczne
Substancje czynne zawarte w skrzypach to: duże ilości krzemionki, alkaloidy (m.in. nikotyna), saponiny (ekwisetonina), flawony i flawonoidy (ekwizetrynę i izokwercytrynę), fitosterole, żywice, goryczka, sole mineralne, alkohole cukrowe, kwasy (akonitowy, jabłkowy, szczawiowy, cytrynowy, malonowy, askorbinowy, ekwizetolowy, chlorogenowy, protokatechowy, kawowy), karotenoidy, garbniki, cukry. Białka stanowią 14,6% suchej masy w tym zielu, a azot 2,3%. Spośród składników mineralnych w 1 kg suchej masy ziele skrzypu zawiera: 34,2 g K; 1,15 g P; 285 mg Fe i 28 mg Mn. Bulwki kłączy są też dodatkowo bogate w odzywczą skrobię. Dobry surowiec zielarski powinien zawierać minimum 0,3% sumy flawonoidów w przeliczeniu na izokwercytrozyd.
Skrzyp polny jako roślina lecznicza (właściwości lecznicze):
zastosowanie wewnętrzne skrzypu
ma tu m.in. właściwości lecznicze remineralizujące, dlatego jest szczególnie cenny dla ludzi w wieku podeszłym i dla kobiet karmiących (poprawia mineralizację kości). Wykazuje też dobroczynny wpływ na błony śluzowe i naczynia krwionośne, zapobiegając ich łamliwości (utrzymuje właściwą elastyczność) i nadmiernej przepuszczalności (działanie przeciwkrwotoczne), zwiększa ilość erytrocytów i hemoglobiny we krwi. Korzystne jest też używanie skrzypu w przypadkach przedłużających się krwawień miesiączkowych, w krwawieniach z przewodu pokarmowego, w okresie pooperacyjnym w celu przyspieszenia gojenia i odnowy tkanki łącznej, przy uszkodzeniach skóry oraz zwiększonej przepuszczalności i zmniejszonej elastyczności ścian naczyń krwionośnych włosowatych (np. w krwawieniach z płuc). Ziele skrzypu ma też działanie: odtruwające, przeciwzapalne, wzmacniające i regulujące przemianę materii (w zaburzeniach przemiany materii), moczopędne, przeciwkrwotoczne, leczące stany zapalne dróg moczowych i kamicę nerkową, wspomaga leczenie niektórych zaburzeń metabolicznych. Pomocniczo jest też zalecany w miażdżycy, gośćcu, skazie moczanowej, na obrzęki (działanie przeciwobrzękowe), w cukrzycy, na obniżenie cholesterolu i na schorzeniach wątroby.
Zastosowanie zewnętrzne skrzypu polnego
ma tu m.in. właściwości lecznicze poprawiające ogólny wygląd skóry oraz wspomagające leczenie zapalenia spojówek i innych podobnych chorób oczu (np. jęczmienie). Ze względu na zawartość krzemu, okłady z naparu skrzypowego bardzo wydatnie przyśpieszają gojenie się i zabliźnianie ran (nawet tych trudnych do leczenia, dużych), łagodzą oparzenia i bóle przy stłuczeniach, leczą pękające naczynka, wrzody skórne, wspomagają leczenie łuszczycy. Skrzyp obok pokrzywy, tataraku, łopianu i chmielu bardzo korzystnie wpływa też na skórę, włosy i paznokcie (odwar lub świeży sok). Leczy egzemy, zmiany alergiczne i wypryski skórne, eliminuje nadmierną łamliwość oraz rozdwajanie się włosów i paznokci, likwiduje łupież i wypadanie włosów (najlepiej stosowany w tym celu jednocześnie zewnętrznie i wewnętrznie). Zewnętrznie odwary wykorzystuje się również do płukania jamy ustnej i gardła.
Skrzyp polny dawkowanie
Roztwory krzemionkowe ze skrzypu polnego są łatwowchłanialne, a ich nadmiar wydala się z moczem. Dawkowanie ciepłego i odcedzonego odwaru 2-3 razy dziennie (należy pić między posiłkami). Odwar uzyskuje się przez łagodne gotowanie przez 10-15 min. 1 łyżki ziela w szklance wody. Z ziela skrzypu można też parzyć herbatkę, robić syrop, nalewkę, płukanki, okłady, a także wyciąg alkoholowy.
Skrzyp polny w kosmetyce
Napar i odwar skrzypowy można stosować do mycia skóry z cerą zmęczoną, starzejącą się i zmarszczkową, także alergiczną, z wypryskami i trudną do pielęgnacji. Skrzyp polny używany jest też w kosmetyce jako dodatek do kąpieli dla ujędrniania skóry oraz do produkcji różnych preparatów kosmetycznych na włosy, skórę i paznokcie (np. preparaty do oczyszczania skóry skłonnej do trądziku i czyraków, preparaty na łamliwe i wypadające włosy, na łamliwe i rozdwajające się paznokcie). Gdy napar zmiesza się z octem i alkoholem, uzyskuje się lotion dobry właśnie m.in., na włosy. Wywar ze skrzypu jest też stosowany w kosmetykach do płukania i mycia włosów oraz w środkach pieniących do kąpieli.
Skrzyp polny jako roślina jadalna
Dawno temu niektóre plemiona Indian amerykańskich (Chinook, Hesquiat, Saainich) jadły na surowo lub gotowane młode wegetatywne pędy skrzypu polnego, po wcześniejszym obraniu ich z pochew liściowych. Eskimosi zjadali z kolei niegdyś bulwki podziemnych kłączy skrzypu, ze względu na dużą zawartość w nich pożywnej skrobi. Eskimosi wydobywali je z podziemnych spiżarni robionych przez lemingi i inne gryzonie, gdyż ich wykopywanie jest dla ludzi niesamowicie pracochłonne i nieopłacalne. W Japonii do dzisiaj jada się natomiast jako przysmak kłosy zarodnionośne (tsukushi), dodając je do potrawy zwanej ohitashi opartej na bazie podgotowanych warzyw moczonych w sosie sojowym, rosole rybnym i alkoholowym sosie mirin. Dodaje się je też do schłodzonych sałatek i potrawy sunomono z poszatkowanych i podsłodzonych warzyw z octem. Nie można jednak jeść większych ilości surowego skrzypu, gdyż zawiera enzym tiaminazę, która hamuje wchłanianie wit. B1 (gotowanie niszczy jednak ten enzym).
Skrzyp polny przeciwwskazania
Skrzyp polny przede wszystkim zawiera dużo krzemu i enzymu tiaminazy, która działa antagonistycznie do wit. B1, dlatego przy długotrwałym (powyżej 3 tyg.) dawkowaniu wyciągów, tabletek, naparów i innych środków robionych ze skrzypu, należy 1-2 razy dziennie przyjmować po 1 tabletce suplementu wit. B1 (3-5 mg dwa razy dziennie, w odstępie co najmniej 6 godzin od momentu przyjęcia preparatu na bazie skrzypu). Wit. B1 zawierają też warzywa takie jak groch, fasole, soczewica, nasiona słonecznika, siemienia lnianego i sezamu oraz orzeszki pistacjowe (niesolone). Skrzyp polny to także roślina trująca dla niektórych zwierząt (spożywany w większych ilościach) – szczególnie dla świń i koni. W weterynarii znane są zatrucia śmiertelne koni, w tym źrebiąt. Inne objawy zatrucia u koni to: niespokojne zachowanie, gryzienie i kopanie, patologiczne zmiany w narządach wewnętrznych, odurzenie i bezwład mięśni, porażenie ośrodkowego układu nerwowego. Zaobserwowano też, że duża ilość skrzypu w sianie obniża mleczność u krów.
Skrzyp polny inne zastosowania
Pędy skrzypu są twarde i szorstkie z powodu dużej obecności krzemionki, więc dawniej używano ich do czyszczenia i polerowania naczyń, garnków, patelni, drewnianych podłóg, wyrobów metalowych i innych drewnianych. Obecnie skrzyp używa się jeszcze do polerowania instrumentów muzycznych. Sproszkowany skrzyp jest też używany w weterynarii jako lecznicza zasypka na rany i wrzody u zwierząt. W dawnych czasach ze skrzypu wyrabiano również trwały żółty barwnik.
[…] Skrzyp polny właściwości lecznicze i przeciwwskazania […]