Łosie rogi, czyli inaczej płaskla lub Platycerium, to jeden z najciekawszych gatunków paproci. Mało kto właściwie na pierwszy rzut oka wie, że to w ogóle paproć! Roślinę tę można z powodzeniem uprawiać w domu, przy czym najefektowniej prezentuje się w wysokich, stojących doniczkach, lub wiszących pojemnikach kwiatowych. Warto uprawiać egzotyczne łosie rogi w domu!
Łosie rogi nazywa się inaczej płaską, płaskowcem, lub bardziej fachowo – platycerium (łac. Platycerium sp.), to rodzaj roślin zawierających kilkanaście (ok. 18) gatunków epifitycznych, z których w uprawie doniczkowej najpopularniejszy jest gat. Platycerium alcicorne. Epifit ten jak się okazuje, znakomicie nadaje się do uprawy w warunkach domowych. Jak sama nazwa rodzaju Platycerium pochodzi od greckich słów „platys” czyli „szeroki” i „keras” czyli „róg”. Rośliny te należą do rodziny paprotkowatych (łac. Polypodiaceae), rzędu paprotkowców (łac. Polypodiales), klasy paprocie (łac. Polypodiopsida) i kladu monilofitów (łac. Monilophyta). Rośliny te pochodzą z regionów tropikalnych i umiarkowanych takich rejonów świata, jak: Ameryka Południowa, Afryka, południowo-wschodnia Azja, Australia i Nowa Gwinea. Najpopularniejszy w hodowli domowej gatunek P. alcicorne występuje naturalnie wzdłuż wschodnich wybrzeży Afryki i na Madagaskarze, jest przez to zaliczany do tzw. grupy afrykańsko-amerykańskiej. Rodzaj Platycerium jest ponadto szeroko reprezentowany także we wszystkich ogrodach botanicznych świata.
Charakterystyka rodzaju Platycerium, czyli paproci łosie rogi. Łosie rogi czyli płaskowce mają powolny wzrost, wytwarzając dwa rodzaje liści: dolne liście płone i wyższe płodne. Pierwsze są płatowate i ułożone dachówkowato, tworząc swoistą podstawę dla długich i powcinanych liści asymilacyjnych, na których znajdują się też skupienia zarodni z zarodnikami (są to też liście rozrodcze). Bezpłodne liście płonne mają kształt jakby płaskiej nerki lub tarczy i przylegają do podłoża, chroniąc kłącze i korzenie przed wysuszeniem oraz ewentualnymi uszkodzeniami. Natomiast te drugie liście, czyli płodne/rozrodcze, swoim kształtem i wzięciami przypominają nieco łosie rogi i stąd wzięła się potoczna nazwa omawianej rośliny. U niektórych gatunków płaskowców ich wierzchnie liście płonne formują nawet swoistą otwartą koronę, zbierając dzięki temu wodę deszczową.
Wszystkie liście wyrastają ze środka rośliny, czyli z krótkiego kłącza i rozkładają się lekko zwisając na wszystkie strony. Platycerium dorasta w sumie do ok. 25-30 cm wysokości, a jego efektowne zwisające liście osiągają 50-60 cm długości (niektóre źródła podaja nawet 150 cm długości).
Stanowisko i uprawa paproci łosie rogi
Gatunek najczęściej hodowany w warunkach domowych Platycerium alcicorne, według specjalistów znakomicie nadaje się do takiej uprawy, szczególnie w wiszących pojemnikach lub w doniczkach stojących na podwyższeniu. Będzie bardzo dobrze rósł także na kawałku pnia lub kory. Łosie rogi znakomicie nadają się również do ogrodów zimowych, szklarni i oranżerii.
Co ważne, rodzaj Platycerium obejmuje rośliny stosunkowo łatwe w uprawie domowej, tolerancyjne i lubiące jasne, dobrze oświetlone stanowiska. Płąskowce nie lubią jednak bezpośredniego nasłonecznienia, więc najlepiej stawiać je w jasnych, półcienistych miejscach (np. przy oknie od strony wschodniej lub zachodniej). Rośliny te lubią też wilgoć i ciepło, przy czym optymalna temperatura w miejscu ich uprawy powinna wynosić ok. 25°C. W okresie zimowym może być jednak niższa, jednak nie powinna spadać poniżej 10°C.
Wszystkie gatunki płaskowców z rodzaju Platycerium wymagają mniej więcej jednakowej pielęgnacji. Obecnie modne jest sadzenie ich na dużych kawałkach kory lub na specjalnie przygotowywanych pniach, stosowanych dla epifitów (roślina ta jest bowiem epifitem, czyli rośliną rosnąca na innych roślinach). Gdy umieszczamy łosie rogi na takim drewnianym podłożu, najpierw należy nałożyć w to miejsce warstwę lekkiej, specjalnej mieszanki glebowej dla epifitów, która będzie utrzymywać odpowiednią wilgotność i znacznie ułatwi zakorzenienie się całego kłącza. Ponadto, w trakcie późniejszego wzrostu rośliny, pod jej liście płonne (nierozrodcze) należy od czasu do czasu dołożyć garść świeżego podłoża dla epifitów i/lub liści bukowych.
Łosie rogi podlewanie i przesadzanie
Choć łosie rogi lubią wilgoć, należy je podlewać najlepiej tylko raz w tygodniu, a zimą rzadziej. Między kolejnymi podlewaniami, podłoże w doniczce lub na pniu (zależy gdzie sadzimy roślinę) powinno nieco przeschnąć, jednak nie może wyschnąć całkowicie, musi być lekko wilgotne. Najlepiej nie podlewać tej rośliny normalnie od góry, a nawadniać ją przez zanurzenie pojemnika (doniczki) z rośliną w misce z wodą, podobnie jak storczyki (również epifity), na okres ok. 15-30 minut.
Dobrze jest również dawać roślinie delikatną wilgoć od góry, a więc zraszać (spryskiwać) ją w całości wodą 1-2 razy w tygodniu. Należy przy tym pamiętać, że liści łosich rogów nie wolno nabłyszczać! Dlaczego? Ponieważ niszczy się w ten sposób drobniutkie, porastające je włoski, które pomagają roślinie znosić czasowo zbyt suche powietrze. Z tych samych względów nie należy też ścierać kurzu z dosyć masywnych liści tej rośliny. Liście oczyści zraszanie wodą, ewentualnie potraktowanie ich delikatna miotełką z ptasich piór, taką, jakiej używa się do wymiatania kurzu z mebli i stojących na nich bibelotów. Warto mieć również na uwadze, że stare liście będą z czasem zamierały i usychały, jednak nie należy ich usuwać, powinny bowiem odpaść same. Inaczej łatwo roślinę uszkodzić w miejscu krótkiego kłącza, czyli centralnego miejsca, z którego te liście wyrastają.
Łosie rogi nawożenie i rozmnażanie
Rośliny z rodzaju Platycerium należy nawozić latem co 2 tygodnie, stosując przy tym tylko niewielkie dawki nawozów przeznaczonych dla tego typu roślin (dla epifitów hodowanych w domu), najlepiej w formie płynnej.
Łosie rogi, czyli płaskle, w hodowlach ogrodniczych rozmnaża się za pomocą zarodników, wysiewanych na powierzchni specjalnie przygotowanego, wilgotnego torfu. W przypadku niektórych gatunków możliwy jest jednak także podział ich kłącza, jednak dotyczy to głównie okazów wieloletnich i dobrze rozrośniętych. Platycerium można też rozmnażać oddzielając do samodzielnego chowu małe rośliny (odrosty), które pojawiają się u podstawy starszych egzemplarzy. Taki młody odrost musi mieć już jednak dobrze wykształcone własne korzenie, aby mógł w pełni samodzielnie funkcjonować, dlatego nie można tego robić przedwcześnie! Tak też rośliny te pomnażają się i rozrastają w warunkach naturalnych. Wtedy to, w przypadku rozrodu zarodnikowego, jeśli warunki okażą się akurat w pełni odpowiednie, zarodniki zaczynają kiełkować w sposób naturalny na pniach i grubych gałęziach okolicznych drzew. Niektóre gatunki płaskli formują w ten sposób, a także przez rozdział kłączy lub przez formowanie się nowych kłączy na wierzchołkach korzeni, nawet całe kolonie nazywane polikormonem.
Łosie rogi choroby i szkodniki
Do najczęściej spotykanych chorób łosich rogów należą mączniki i tarczniki. Są to szkodniki owadzie, które należy likwidować specjalnymi środkami owadobójczymi, dedykowanymi właśnie zwalczaniu tych gatunków szkodników. Preparaty tego typu można kupić w każdym dobrym sklepie ogrodniczym. Tarczniki można też zwalczać wkładając do ziemi specjalne pałeczki nawozowe zawierające środek owadobójczy (np. Orthene). W podłożu doniczki czy pnia, a także w drewnianych pojemnikach w których rosną płaskowce, mogą się też niekiedy zagnieździć krocionogi i drutowce. Robaki te wygryzają wtedy otwory w kłączach i liściach, które mogą przez to zbyt szybko obumierać. Szkodniki te najlepiej wyłapywać w naturalne pułapki, którymi są wydrążone kawałki ziemniaków lub owoców. Wystarczy je ustawić przy roślinie na podłożu.
Należy tez wiedzieć, że łosie rogi podlewane zbyt obficie niestety łatwo chorują. Mokre podłoże jest bowiem zimne (szybko się wychładza), co sprzyja rozprzestrzenianiu się szkodliwych grzybów z rodzaju Rhizoctonia, bowiem porażają one kłącza i nasadową część liści tych roślin, a to z kolei powoduje ich czernienie i obumieranie. Zwalczanie tej choroby jest trudne i wymaga w pierwszej kolejności ograniczenia podlewania, a następnie opryskiwania roślin preparatem np. Previcur N (0,15%) lub Fongarid M (0,1%).
Cena za łosie rogi jest uzależniona od wielkości sadzonki i waha się od 12 złotych (mała sadzonka paproci) o ogromnych okazów za 65 złotych.
