Oplątwa brodaczkowa

4/5 - (1 vote)

Oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.) to niesamowita roślina podobna do długiego, wiszącego mchu lub porostu. Kojarzy się też ze starymi filmami amerykańskimi z południa USA. Chodzi o długie jak włosy rośliny, gęsto zwisające z drzew rosnących na bagnach np. Luizjany czy Karoliny Południowej. Chcesz poznać wiele ciekawostek na temat niesamowitych roślin egzotycznych? Konieczne przeczytaj wszystko na temat rośliny epifita oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.).

Oplątwa brodaczkowa stanowisko systematyczne.

Oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.) jest też nazywana mech hiszpański. W Polinezji Francuskiej oplątwa znana jest jako „broda dziadka”. Jest to epifityczna roślina kwiatowa o niesamowitym wyglądzie. Epifity są organizmami roślinnymi, które rozwijają się na powierzchni innych roślin. Pożywienie jak minerały i składniki odżywcze, czerpią więc z wody i powietrza, deszczu, czy zanieczyszczeń gromadzących się wokół. Oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.) należy do rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae), rzędu wiechlinowce zwanego też trawowce lub plewowce (Poales).

Dalsza systematyka obejmuje nadrząd liliopodobne (Lilianae), klasę Magnoliopsida, nadklasę okrytonasienne czyli okrytozalążkowe (Magnoliophyta syn. Angiospermae). Wszystkie one ostatecznie należą natomiast do podgromady roślin nasiennych (Spermatophyta, dawniej Anthophyta) i gromady roślin naczyniowych (Tracheophyta). Wcześniej roślinę tę zaliczano do rodzajów Anoplophytum , Caraguata i Renealmia. Specyficzna nazwa tej rośliny w języku łacińskim Tillandsia usneoides oznacza „przypominający brodę” („usnea” to broda). 

Z wyglądu oplątwy rosnące na drzewach faktycznie wyglądają jak zwisające kępy włosów lub długa broda. Przez ten swój wygląd, oplątwa brodaczkowa jest też nazywana mech hiszpański, chociaż nie jest ani mchem, ani porostem. Nie pochodzi też przecież z Hiszpanii. Zamiast tego jest rośliną kwitnącą okrytozalążkową z rodziny bromeliowatych (Bromeliaceae), która rośnie zwisając z gałęzi drzew w słońcu w półcieniu.

Oplątwa brodaczkowa środowisko życia.

Jako rośliny epifityczne, oplątwy rosną na pniach i gałęziach większych drzew w klimacie tropikalnym i subtropikalnym. Można je więc spotkać w Meksyku, na Bermudach i Bahamach, w Ameryce Środkowej i Południowej, w południowej części Stanów Zjednoczonych. Są popularne także na Hawajach, w Argentynie i Indiach Zachodnich. Zostały ponadto naturalizowane w Queensland w Australii w miejscach, gdzie występuje dostatecznie ciepły klimat i stosunkowo wysoka średnia wilgotność. 

Czytaj również  Gorzkie ogórki – dlaczego ogórki bywają gorzkie?

Oplątwa brodaczkowa

W Stanach zjednoczonych oplątwa rośnie na nizinach i bagnach Stanów Zjednoczonych, od południowo-wschodniej Wirginii po Florydę. Jej zasięg ciągnie się w USA aż na zachód do Teksasu i południowego Arkansas. Północną granicą naturalnego zasięgu oplątwy brodaczkowej jest Northampton County, Virginia.

Były też doniesienia o tej roślinie z czasów epoki kolonialnej w południowym stanie Maryland. Jednak obecnie nie ma już żadnych jej populacji na tym terenie. Głównym zasięgiem występowania oplątwy brodaczkowej na świecie są południowo-wschodnie Stany Zjednoczone (w tym Portoryko i Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych).

Oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.) – opis morfologiczny.

Swoim wyglądem oplątwa brodaczkowa przypomina jedynie porosty z rodzaju brodaczek.  Oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.) składa się z jednej lub więcej smukłych łodyg, rozgałęziających się i mających srebrno-szary kolor. Kolor ten bierze się stąd, że łodygi pokrywa mnóstwo delikatnych włosków. Mają one czerpać wilgoć z powietrza, bo oplątwa nie ma przecież żadnych korzeni. Na łodygach rosną naprzemiennie cienkie, zakrzywione i rzadko rozmieszczone liście. Liście są też podobne do pędów, równowąskie, cienkie, rynienkowate i ostro zakończone. Mają przy tym identyczne wybarwienie jak łodygi. Ich długość wynosi 2-6 cm, a szerokość ok. 1 mm.

Całe oplątwy rosną więc wegetatywnie w sposób przypominający łańcuszek złożony jak gdyby z wisiorków. Z powodu tej dziwacznej budowy, całościowo tworzą bardzo długie i obfite wiszące konstrukcje. Konstrukcje te przypominają wspomniane zwisające długie kępy włosów niczym broda. Mają długość nawet do 6 m. Jako epifit, oplątwa brodaczkowa nie ma korzeni, również powietrznych (mają je inne epifity storczyki). Jej brązowe, zielone, żółte lub szare w kolorze kwiaty są drobne i niepozorne, ukryte między liśćmi.

Kwiaty oplątwy wyrastają latem i tworzą kwiatostany 1-3-kwiatowe. Pojedynczy kwiat Posiada żółtoczerwoną i 3-płatkową koronę z 3-działkowym kielichem. W środku kwiatu znajduje się 6 pręcików oraz pojedynczy słupek, podparty jedną przysadką. Owocem są wydłużone torebki o walcowatym kształcie, zawierające nasiona, każde z pęczkiem piórkowatych włosków.

Czytaj również  Jadalne chwasty

Oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.) rozmnaża się przy tym zarówno przez nasiona, jak i wegetatywnie przez fragmentację swego ciała. Zwisające cienkie gałęzie powiewają i są szarpane na wietrze. Często się więc urywają i przyczepiają do gałęzi innych drzew. Są też roznoszone przez ptaki, jako bardzo dobry materiał lęgowy.

Oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.) – ekologia i styl życia.

Jak już wspomniano, oplątwa jest epifitem, który poprzez liście wchłania składniki odżywcze i wodę z powietrza i opadów. Rzadko też zabija drzewo, na którym rośnie. Jednak czasem może stać się tak gęsty i obfity, że zacieni gałęzie i liście drzewa. To z kolei obniży tempo wzrostu drzewa, które z czasem zmarnieje i może obumrzeć. W Stanach Zjednoczonych, skąd oplątwa jest w zasadzie najbardziej znana, jest powszechnie spotykana na dębie Quercus virginiana i na cyprysie Taxodium distichum.

oplątwa brodaczkowa Meksyk
oplątwa brodaczkowa Meksyk

Preferuje te gatunki drzew, ze względu na wysokie wskaźniki wymywania minerałów (wapń, fosfor, potas, magnez) z ich liści. Zapewnia to roślinie wystarczająco obfite zaopatrzenie w składniki odżywcze. Oplątwa może też jednak kolonizować i inne gatunki drzew, jak np. Liquidambar styraciflua, mirty Lagerstroemia spp., inne dęby i sosny.

Oplątwa brodaczkowa czyli mech hiszpański sama też jest schronieniem dla wielu stworzeń. W jej gąszczu nogą bowiem ukrywać się owady, pajęczaki, węże, szczury i trzy gatunki nietoperzy. Jeden gatunek skaczącego pająka Pelegrina tillandsiae został znaleziony tylko na tym hiszpańskim mchu. Powszechnie uważa się, że roztocza roślinne atakują te rośliny. Jednak nie stwierdzano ich zawsze wśród tysięcy innych stawonogów zidentyfikowanych w jednym badaniu.

Oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.) – obecność w lokalnej kulturze i folklorze.

Oplątwa czyli mech hiszpański jest najpopularniejsza na subtropikalnych i wilgotnych bagnach w południowych stanach USA. Najwięcej jej rośnie w: Alabamie, Florydzie, Georgii, Luizjanie, Mississipi, Karolinie Północnej i Południowej, wschodnim i południowym Teksasie, czy południowej Wirginii. Roślina jest tu często kojarzona ze starymi obrazami i filmami z południa USA.

Jedna z opowieści o jej pochodzeniu nosi tytuł „Najdelikatniejszy człowiek, który kiedykolwiek żył”. Legenda ta głosi, że białe ze starości włosy pewnego starca urosły takie długie, iż zaplątały się w drzewa. Hiszpański mech został wprowadzony na Hawaje w XIX w. i stał się popularną rośliną ozdobną. Jest tam często nazywany „włosy Pele”, od imienia czczonej tam bogini Pele Hawaijan. Termin „włosy Pele” jest też używany w odniesieniu do rodzaju nitkowatego szkła wulkanicznego.

Czytaj również  Zamiokulkas zamiolistny Zamioculcas zamiifolia

Oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.) – zastosowanie i wykorzystanie przez ludzi.

Roślina ta jest używana w tapicerstwie i jako materiał opakowaniowy (jako tzw. włosie roślinne). W krajach o klimacie tropikalnym (ciepłym i wilgotnym) oplątwa jest też uprawiana w roli rośliny ozdobnej w ogrodach i parkach. Można też hodować ją w pomieszczeniach. W szklarniach i mieszkaniach bywa uprawiana również w Polsce. Dawniej i obecnie mech hiszpański bywa również używany do izolacji ścian budynków i jako ściółka dla zwierząt. Na początku XX w. był też używany komercyjnie do wyściełania siedzeń samochodowych.

Oplątwa brodaczkowa kwiat
Oplątwa brodaczkowa kwiat

W 1939 r. wyprodukowano ponad 10 tys. ton przetworzonego mchu hiszpańskiego. Do dziś jest też zbierany w mniejszych ilościach do użytku w sztuce i rzemiośle. Służy czasem również jako podłoże do ogrodów kwiatowych. W niektórych częściach Ameryki Łacińskiej i w Louisianie (USA), roślina ta jest też stosowana do wystroju bożonarodzeniowych szopek. W pustynnych regionach południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych, suszone oplątwy są też wykorzystywane do produkcji specyficznych chłodnic. 

Służą one do chłodzenia domów i biur znacznie mniej kosztownie, niż przy użyciu klimatyzatorów. Pompa wytryskuje tu wodę na podkładkę z hiszpańskiego mchu. Następnie wentylator wciąga powietrze przez podkładkę do budynku. Odparowanie wody na podkładkach służy do obniżenia temperatury powietrza, a tym samym do schłodzenia budynku.

Oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.) – odmiany:

  • Tillandsia ‘Maurice’s Robusta’

  • T. ‘Munro’s Filiformis’
  • T. ‘Odin’s Genuina’
  • T. ‘Spanish Gold’
  • T. ‘Tight and Curly’

Oplątwa brodaczkowa (Tillandsia usneoides L.) – hybrydy:

Tillandsia ‘Nezley’ (T. usneoides × mallemontii)

T. ‘Kimberly’ (T. usneoides × recurvata)

T. ‘Old Man’s Gold’ (T. crocata × usneoides)