Rośliny owadożerne występujące w Polsce

5/5 - (27 votes)

Rośliny owadożerne zwane też drapieżnymi czy mięsożernymi należą do gatunków chronionych. Są pożyteczne i jednocześnie arcyciekawe. To jedyna taka grupa roślin, która poza umiejętnością fotosyntezy, odżywia się dodatkowo również tkankami zwierzęcymi. Chcesz ekologicznie walczyć z komarami i muchami, więc konieczne poznaj rośliny owadożerne w Polsce. Przeczytaj i sprawdź czy są pod ochroną, a które z nich można hodować w domu.

Rośliny owadożerne definicja.

Rośliny owadożerne (mięsożerne, drapieżne, łac. plantae carnivorae), to grupa ekologiczna pozyskująca pokarm przez fotosyntezę (samożywność) i polowanie na małe zwierzęta. W ich menu znajdują się głównie pierwotniaki, owady i inne stawonogi, małe skorupiaki (np. dafnie i oczliki). Energię czerpią też jednak jak inne rośliny, czyli z fotosyntezy. Do chwytania zdobyczy służą im różnie przystosowane liście pułapkowe.

W naturze rośliny owadożerne rosną na glebach słabych i ubogich (szczególnie w azot). Ich środowisko stanowią więc bagna i torfowiska, szczeliny skał, tereny piaszczyste i wody oligotroficzne (słodkie wody o niskiej zawartości substancji odżywczych). Rośliny mięsożerne występują z kolei na wszystkich kontynentach (także na wielu wyspach Pacyfiku), poza Antarktydą. W 1875 r. słynny Karol Darwin na podstawie ich obserwacji napisał „Insectivorous Plants”. To pierwszy znany opis roślin mięsożernych.

Rośliny owadożerne klasyfikacja i podział wszystkich gatunków na świecie.

Obecnie na świecie występuje ok. 300 tys. gat. roślin naczyniowych. Rośliny owadożerne (mięsożerne) stanowią w tym ok. 650-700 gat. z 5 rzędów. Są to wyłącznie rośliny okrytonasienne (okrytozalążkowe), głównie dwuliścienne. Klasyfikuje się je do następujących pięciu rzędów (klasyfikacja wg ilości gatunków w obrębie rzędów):

goździkowce (Caryophyllaceae) – ok. 425 gat. (rodzina dzbanecznikowate Nepenthaceae, rodzina rosiczkowate Droseraceae, rodzina rosolistnikowate Drosophyllaceae, rodzina Dioncophyllaceae);

jasnotowce (Lamiales) – ok. 385 gat. (rodzina byblisowate Byblidaceae, rodzina pływaczowate Lentibulariaceae, rodzina babkowate Plantaginaceae);

wrzosowce (Ericales) – ok. 40 gat. (rodzina kapturnicowate Sarraceniaceae, rodzina tuliłezkowate Roridulaceae);

wiechlinowce (Poales) – 3 gat. (rodzina bromeliowate Bromeliaceae);

szczawikowce (Oxalidales) – 1 gat. (rodzina cefalotowate Cephalotaceae).

Rośliny owadożerne występujące w Polsce rosiczka okrągłolistna
rosiczka okrągłolistna

Rośliny owadożerne występujące w Polsce – gatunki krajowe.

Na obszarze naszego kraju występuje aż 14 gat. roślin owadożernych i wszystkie są pod ścisłą ochroną gatunkową oraz siedliskową. Są one reprezentowane przez 4 rodzaje, zlokalizowane w dwóch rodzinach zaliczanych do klasy roślin dwuliściennych:

Czytaj również  Zastosowanie sody oczyszczonej w ogrodzie

lądowe rosiczki (rodzaj Drosera) – długolistna (Drosera anglica), pośrednia (D. intermedia), owalna (D. ×obovata MERT. & W. D. J. KOCH), okrągłolistna (D. rotundifolia);

lądowe tłustosze (rodz. Pinguicula ) – alpejski (Pinguicula alpina), pospolity (P. vulgaris);

wodne pływacze (rodz. Utricularia) – zwyczajny (Utricularia vulgaris), zachodni / zaniedbany (U. australis), Brema (U. bremii), średni / pośredni (U. intermedia), drobny / mniejszy (U. minor), krótkoostrogowy / żółtobiały (U. ochroleuca), U. stygia G. THOR;

wodna aldrowanda pęcherzykowata (rodz. Aldrovanda, gat. Aldrovanda vesiculosa).

Rośliny owadożerne w Polsce – rodzaje pułapek lądowych roślin drapieżnych.

Wyraźny mechanizm pułapki, którym zawsze jest zmodyfikowany liść, zwraca szczególną uwagę na rośliny owadożerne. Istnieje u nich wiele nieco odmiennych mechanizmów pułapkowych. Określa się je jako aktywne lub pasywne – zależnie od tego, czy i jak poruszają się, aby złapać zdobycz. Pułapki występujące u egzotycznych dzbaneczników, należą do najpowszechniejszych rodzajów pułapek. Rośliny owadożerne wykorzystują tu długi pusty liść w formie dzbana, z pokrywką na górze.

Rośliny owadożerne występujące w Polsce tłustosz alpejski
tłustosz alpejski

Liściowy dzban jest wypełniony lepkim płynem służącym do biernego zbierania i trawienia zdobyczy. Pułapka pasywna przyciąga ofiarę nektarowymi płynami i aromatami wydzielanymi przez perystom. Wabią też jasne kwiatowe wzory antocyjanów w dzbanku. Wyściółki większości roślin dzbanowych pokryte są ponadto luźną powłoką z płatków wosku. Są one jednak śliskie dla owadów, powodując ich wpadanie do dzbanka.

Wewnątrz struktury dzbanka, enzymy trawienne lub drobne bezkręgowce współdziałające rozkładają zdobycz do postaci przyswajalnej dla rośliny. Woda uwięziona w dzbanku, może też tworzyć siedlisko dla innej flory i fauny. Ten rodzaj „zbiornika wodnego” nazywany jest fitotelmą. Inne gatunki roślin mięsożernych polegają na lepkim śluzie umieszczonym bezpośrednio na powierzchniach liści (np. maślica). U innych śluz ten jest wydzielany na włoskach pokrywających roślinę i zakończonych gruczołami wydzielniczymi.

Taką strategię opracowały na przykład rosnące także na terenie naszego kraju rosiczki (rodzaj Drosera). Mamy 4 gatunki takich lądowych rosiczek, spotykanych na kwaśnych bagnach i torfowiskach. Muchołówka Dionaea muscipula wykorzystuje natomiast zatrzaskujące się w ułamku sekund liście z ząbkami na bokach. Wykonuje tak szybkie ruchy liści, aby aktywnie usidlić niczego nieświadome owady.

Czytaj również  Figa drzewo

Rośliny owadożerne występujące w Polsce – odżywianie rosiczek.

Rosiczki występują na wszystkich kontynentach, za wyjątkiem kontynentalnej części Antarktydy. Najbardziej zróżnicowane gatunki występują w Australii. Gatunki te są tak zależne od owadzich źródeł azotu, że zwykle brak im nawet enzymu reduktazy azotanowej. Tymczasem większość roślin używa ten enzym, by chłonąć azot z gleby. Użycie nowoczesnych narzędzi do badania komórek i DNA, pozwoliło rozumieć, jak przebiega odżywianie azotem u roślin drapieżnych.

Fizjolog roślin z Oakwood University w Alabamie (USA) Alexander Volkov odkrył, że fizjologia muchołówek jest oparta na impulsach elektrycznych. Owad siadający na liściu muchołówki, porusza rosnące tam włoski. Inicjuje to niewielki ładunek elektryczny, który gromadzą tkanki liścia. Gdy owad porusza się coraz mocniej, powstaje coraz więcej tego ładunku. Rośliny mięsożerne nie reagują jednak na fałszywe alarmy, jak np. krople deszczu. Jednak poruszający się owad mocno i długo trąca włoski liścia. Powstaje przez to na tyle dużo ładunku elektrycznego, by liść mógł się zatrzasnąć na ofierze.

Eksperymenty Volkova pokazały, że powstały ładunek elektryczny wędruje w dół wypełnionych płynem tuneli w liściu. Otwiera to pory w błonach komórkowych liścia i wywołuje przepływ wody z komórek wewnętrznych, do komórek na zewnątrz liścia. Liść szybko zmienia przez to kształt z wypukłego na wklęsły i zatrzaskuje się na owadzie. Wtedy zaczynają być wydzielane w tej pułapce enzymy trawienne, które powoli rozpuszczają ofiarę. Ponowne otwarcie liścia trwa ponad tydzień.

rosiczka pośrednia
rosiczka pośrednia

Rośliny owadożerne występujące w Polsce – rodzaje pułapek wodnych roślin drapieżnych.

U wodnych roślin drapieżnych charakterystyczne są szczególnie pułapki pęcherzowe. Występują one tylko u roślin zwanych wodnymi pływaczami lub pęcherzowcami (rodzaj Utricularia). W grupie tej rośnie u nas aż 7 zbliżonych do siebie gatunków. Dzięki wspomnianym pęcherzom, pływacze tworzą próżnię w pęcherzach. Rośliny te mają bowiem pułapki związane z wodą.

Czytaj również  Zastosowanie i ciekawostki na temat palmy kokosowej

Wypompowują wodę oraz jony minerałów z maleńkich pęcherzy w swoim ciele, obniżając przez to ciśnienie w tkankach. Woda wpłynie ponownie poprzez osmozę, dzięki wytworzonej częściowej próżni wewnątrz pęcherza. Kiedy drobne organizmy wodne przepływają obok, zaginają włoski spustowe na takim pęcherzu. Każdy pęcherz na klapie spustowej prowadzącej do pęcherza, ma parę takich długich włosków czuciowych.

Bezkręgowce wodne jak np. Daphnia, dotykają tych włosków i otwierają klapę za pomocą dźwigni, uwalniając podciśnienie. Otwarcie tej specjalnej klapy powoduje bowiem powstanie niskiego ciśnienia. To z kolei aktywnie zasysa wodę, a wraz z nią i drobne, pożywne organizmy do pęcherza. Potem klapy w ułamku sekundy znów się zamykają. Komórki pęcherza zaczynają natomiast trawić zdobyć. Potem ponownie wypompowują wodę, tworząc nową próżnię.

Cały proces powtarza się, gdy jakaś ofiara znajdzie się blisko mechanizmu spustowego. Morskie egzotyczne rośliny mięsożerne zwane pułapkami na homary, wykorzystują włoski skierowane w dół ciała. Dzięki nim mogą wpychać biernie ofiarę do pułapki. Takie pułapki występują głównie u rodzaju Genlisea.

Rośliny owadożerne występujące w Polsce – sposób trawienia schwytanego pokarmu.

Za pomocą enzymów i/lub bakterii, mięsożerne rośliny trawią swoją zdobycz. Odbywa się to w procesie chemicznego rozkładu pokarmu, analogicznego do trawienia u zwierząt. Produkty końcowe, w tym zwłaszcza związki azotowe i sole mineralne, są zaraz potem absorbowane przez komórki roślin owadożernych.

Umożliwia im to przetrwanie w marginalnych i często bardzo nieprzyjaznych warunkach środowiskowych. Większość gatunków roślin mięsożernych to przy tym rośliny zielone. Wytwarzają one swój pokarm w procesie fotosyntezy z surowców, takich jak światło słoneczne, woda i dwutlenek węgla.

Reakcja ta przebiega również w obecności chlorofilu, czyli zielonych organelli komórkowych. Inaczej fotosynteza nie byłaby możliwa. Zwyczaj bycia mięsożercą u tych roślin, bardzo wydajnie poprawia ich ubogą dietę. Z samej fotosyntezy, przy ubogiej glebie w środowisku, rośliny owadożerne nie przetrwałyby.

COMMENTS

Comments are closed.