Drewno stanowi najpopularniejszy materiał konstrukcyjny, towarzyszący człowiekowi od zarania dziejów. Wyróżnia je przyjazność dla naszego zdrowia, trwałość, wytrzymałość i efektowny wygląd. Dodaje wnętrzom ciepła i przytulności. Niestety jednak to materiał naturalny, który atakują szkodniki drewna. To właśnie one są też przyczyną większości uszkodzeń tego cennego surowca. Sprawdź, dlaczego owady atakują przedmioty drewniane i które z nich zasiedlają najczęściej? Jakie gatunki pojawiają się w domach i który szkodnik niszczący meble jest najgroźniejszy.
Rola drewna w życiu owadów.
Drewno ma wielkie znaczenie dla owadów żywiących się nim, jak i tylko je zamieszkujących. Drewno jest tkanką drzew, których oczywiście najwięcej pozyskuje się w lasach. Dlatego szkodniki najczęściej atakujące drewno, to gatunki leśne, dla których drzewa są pożywieniem i jednocześnie miejscem schronienia. Owady takie żerują też jednak w drewnianych konstrukcjach ogrodowych i budowlanych, a nawet wewnątrz samych domów i mieszkań.
Tylko część gatunków traktuje przy tym drewno wyłącznie jako dom, lub jako materiał na obiad. Przeważnie bowiem surowiec ten pełni dla nich obie te funkcje. Owady takie mogą pasożytować zarówno w żywych drzewach, jak i w martwym już drewnie. Drewno atakują samice, wgryzając się do wnętrza i składając tam jaja. Z jaj wylęgają się potem larwy, które następnie przechodzą w poczwarki. Larwy drążą w drewnie liczne kanały, żerując w tkance omawianego surowca.
W oczywisty sposób powoduje to destrukcję i niszczenie drewna. Dyskwalifikuje to potem wykorzystanie go do wykorzystania w budownictwie czy meblarstwie. Takie uszkodzenie drewna może też jednak powstać już po wykonaniu z niego konstrukcji budowlanych, boazerii, meblarskich, czy rzeźbiarskich.
Wtedy dalsze użytkowanie takich przedmiotów i elementów staje się utrudnione, a niekiedy nawet już niemożliwe. Na dodatek, szkodniki niszczące meble opuszczają dotychczasowe kryjówki i przechodzą na nowe przedmioty drewniane. Niezatrzymane mogą nam wyrządzić naprawdę wiele bardzo poważnych szkód.
Najgroźniejsze szkodniki niszczące meble i inne elementy drewniane.
Najgroźniejszy z pasożytniczych drewnojadów to kołatek domowy i spuszczel pospolity. Ten ostatni zajmuje wszelkie drewno w lesie i w budynkach, a kołatek głównie w budynkach. Natomiast także bardzo popularne miazgowce żerują dosłownie we wszystkich wymienionych miejscach. Również uci.ążliwe gatunki takich sdzkodników, to: miazgowiec parkietowiec, wyschlik grzebykorożny, krokwiowiec piłkorożny, czy skórnik słoniniec.
Szkodnik niszczący meble – co sprzyja uszkadzaniu drewna przez owady?
Owady zajmują tylko wartościowe drewno, nadające się na kryjówki, pożywienie i do rozwoju. Larwy muszą bowiem mieć pełnowartościowe pożywienie, a poczwarki idealne schronienie, by przetrwać. W swym składzie drewno musi zatem zawierać bogactwo składników odżywczych. Bardzo ważna jest też jego wilgotność i temperatura otoczenia. Wpływa to nie tylko na przebieg cyklu rozwojowego owadzich szkodników drewna, ale też pełni decydującą rolę w wyborze kolejnych miejsc do zasiedlenia.
Owady żerujące na drewnie mają gryzący narząd gębowy. To właśnie nim dokonują omawianych uszkodzeń drewna. Wgryzają się w drewno i drążą w nim tunele. Po drodze wszędzie pozostawiają mnóstwo swoich odchodów. Najbardziej wartościowy surowiec musi być zasobny w składniki pokarmowe dla rozwoju żerujących larw. W tkankach drewna wymagane jest więc bogactwo witamin, białka i steroli (cholesterol). Najlepsze jest pod tym względem drewno młode, ponieważ zawiera więcej bieli a mniej trudniejszej do zgryzania twardzieli.
Dlatego im młodsze jest drewno, tym bardziej jest narażone na opanowanie przez pasożytnicze szkodniki. Przykładowo, wspomniany spuszczel pospolity i miazgowce bytują wyłącznie w bielmie pnia. Dlatego też do budowy konstrukcji drewnianych, mebli i ozdób zaleca się wykorzystywać tzw. drzewo sezonowane, które odleżało długi czas. Najlepsze pod tym względem jest przy tym drewno co najmniej stuletnie. Odżywcza jakość drewna rośnie też wraz z zainfekowaniem i rozwojem grzybów w jego strukturze.
Drewno zajęte grzybami i pleśnią bardziej wabi owady, ponieważ są w nim dodatkowe składniki odżywcze pochodzące z grzybni. Naukowcy już dawno zauważyli, że rozwój owadów pasożytujących w drewnie wilgotnym i zagrzybionym przebiega szybciej, niż w drewnie suchym. Warto też wiedzieć, że pokarm w Układzie trawiennym owadów przebywa bardzo krótko. Dlatego do końca całego cyklu rozwojowego muszą jeść duże ilości drewna. Niebotycznie wzmaga to więc skalę destrukcji omawianego materiału.
Jak żerują żyjące w Polsce szkodniki drewna?
Jak już wyżej wspomniano, na rozwój szkodników drewna wpływają czynniki takie, jak wilgotność drewna oraz temperatura powietrza i samego surowca. Im warunki środowiska będą dla nich bardziej sprzyjać, tym większa staje się możliwość infekcji przez nie drewna. Każdy gatunek tych szkodników ma przy tym swoje preferencje indywidualne. Chodzi np. o górną i dolną granicę tolerancji, w której jest w stanie przeżyć, czy optymalne warunki do przechodzenia w kolejne stadia rozwojowe.
Ważne są też oczywiście ulubione do żerowania fragmenty drewna. Naukowcy wykazali przy tym, że granice tolerancji takich czynników u większości bytujących w naszym kraju gatunków są wysokie. Sprzyja temu przede wszystkim nasz stosunkowo łagodny klimat. Owady atakujące drewniane elementy w domach, to przede wszystkim gatunki leśne. Są więc one przystosowane do zmiennej pogody i pór roku.
Mogą przetrwać też w skrajnych temperaturach i w razie potrzeby zapadają wtedy w stan anabiozy. Jest to hibernacja w czasie mrozów lub estywacja w razie upałów. Do niezbędnych granic możliwości obniża się w takich sytuacjach ich aktywność życiowa. Po ustaniu niekorzystnego czynnika, wracają do normalnego stanu aktywności życiowej.
Wyjątkiem jest tylko kołatek domowy, ponieważ ma wysoką wrażliwość na spadek temperatury otoczenia. Jednak pozostałe szkodniki drewna bytujące w Polsce doskonale znoszą zarówno słoneczne upały, jak i zimowe śniegi i mrozy. Mogą więc bardzo skutecznie atakować i zasiedlać zarówno drewniane przedmioty w domu, jak i te na zewnątrz.
Szkodnik niszczący meble – ulubione miejsca bytowania popularnych gatunków.
Owady żywiące się drewnem, podobnie jak wszystkie inne, mają swoje ulubione miejsca bytowania. Decydują o tym opisane wyżej odmienne preferencje środowiskowe. Zasada jest też taka, że jeśli szkodniki niszczące meble zagnieżdżą się w drewnie suchym, to rozwój ich larw będzie trwał bardzo długo – nawet do kilkunastu lat. Tymczasem, im dłużej trwa ich rozwój, tym większe uszkodzenia w tkance drewna spowodują.
Przykładowo, wspomniany już spuszczel pospolity lubi zagnieżdżać się głównie w więźbach dachowych. Preferuje również drewniane poddasza i ściany (elementy konstrukcyjne i boazeryjne okładziny). Natomiast równie popularny kołatek domowy woli miejsca bardziej wilgotne i ciemne, jak np. piwnice, ściany, boazerie i drewniane meble. Szkodniki niszczące meble zajmują ponadto jedynie to drewno, które jest dla nich akurat dostępne.
Najpierw dorosłe osobniki muszą zlokalizować odpowiednie drewno i dostać się do jego wnętrza. Drążą w tym celu wygryzane kanały, w których następnie składają jaja. Dorosłe osobniki wiedzą też, że dane drewno jest idealne do żerowania również dla ich larw. Mechaniczne bariery ochronią jednak drewno przed wtargnięciem do niego dorosłych samic, które mogłyby tam złożyć swe jaja.
Bariery takie to ochronne powłoki do drewna, jak np. farby, lakiery, lakiero-bejce i impregnaty do drewna. Drewniane elementy konstrukcyjne można też zabezpieczać przed wniknięciem tych szkodników za pomocą siatek o drobniutkich oczkach. Drewno musi być jednak idealnie szczelnie okryte, co nie jest proste.
Szkodnik niszczący meble – wabi je także specyficzny zapach drewna.
Owady te posiadają bowiem dobrze rozwinięty narząd powonienia. Mogą dzięki temu wyczuwać zapachy nawet ze sporych odległości. Jakie zapachy wabią je najbardziej? Z pewnością będzie to przede wszystkim stare drewno, najlepiej też z rozwijającym się na nim grzybem i pleśnią. Nie każdy zapach działa jednak na wszystkie owady tak samo. Tak czy inaczej, niezbędna jest stała konserwacja drewnianych konstrukcji, mebli, architektury. Trzeba przy tym jednak pamiętać, by stosować zawsze odpowiedni na dane szkodniki preparat.
Jakie drewno takie owady atakują najczęściej?
Odpowiednie dla nich drewno musi dawać łatwy dostęp oraz mieć dogodne warunki do przetrwania, rozmnażania i rozwijania.
Najczęściej atakowane jest więc drewno:
młodych drzew z dużą ilością bogatego w składniki odżywcze bielma;
niezabezpieczone odpowiednimi preparatami i impregnatami;
zawilgocone, stare i zmurszałe oraz zapleśniałe i zagrzybione ;
miękkie i łatwe przez to w drążeniu;
niedokładnie obrobione i przygotowane;
złej jakości, zbyt długo przetrzymane w lesie po ścięciu;
składowane w nieodpowiednich warunkach;
pochodzące z rozbiórki starych domów.
Wśród najbardziej zagrożonych elementów są: drewniane stropy, więźba dachowa, stolarka, parkiety i boazerie, meble, czy elementy dekoracyjne. Oczywiście wymienić tu należy również małą architekturę ogrodową.
