Szkodniki owadzie potrafią być uciążliwe. Pewien duży, brązowy chrząszcz zwany majowym należy do jednych z najbardziej szkodliwych. Można zobaczyć go wiosną właśnie w okolicach maja, stąd jego nazwa. Roi się wtedy wieczorami i nocą wokół latarni ulicznych. Jego wielkie i tłuste larwy żyją pod ziemią przez 3 lata. Potem pojawiają się jako osobniki dorosłe niekiedy nawet w dużych ilościach. Masz problem z chrabąszczami majowymi w swoich uprawach? Konieczne przeczytaj i jeszcze dziś dowiedz się, jak wygląda zwalczanie chrabąszcza majowego (Melolontha melolontha).
Chrabąszcz majowy (Melolontha melolontha).
Chrabąszcz majowy pojawia się jako dorosły chrząszcz w od końca kwietnia, przez maj, do nawet czerwca. Są to duże, brązowe chrząszcze, które pierwsze lata swego życia spędzają jako tłuste, duże larwy pędraki pod ziemią. Potem wychodzą pod wierzchnią warstwę i stają się poczwarkami. Ostatecznie przeobrażają się następnie w osobniki dorosłe imago, którymi są chrząszcze.
Dorosłe chrabąszcze majowe można zobaczyć o zmierzchu i po zachodzie słońca, jak latają wokół latarni i oświetlonych okien. Mogą wtedy wpadać w pułapki przyciągane jasnym światłem. Wabią je również niektóre pułapki na mole. To jednak zbyt mało, by je zwalczyć, jeśli a jakiejś okolicy stają się problemem. Masz problem z chrabąszczami majowymi w swoich uprawach? Konieczne przeczytaj i jeszcze dziś dowiedz się, jak wygląda zwalczanie chrabąszcza majowego.
Chrabąszcza majowego – co to za owad?
Chrabąszcz majowy (łac. Melolontha melolontha) to gatunek chrząszcza zaliczanego do rodziny żukowatych czyli inaczej poświętnikowatych (Scarabaeidae) i podrodziny chrabąszczowate (Melolonthinae). Dalsza systematyka obejmuje nadrodzinę żukokształtne/ żuki (Scarabaeoidea) syn. chrząszcze blaszkoczułkie (Lamellicornia), rząd chrząszcze/tęgopokrywe (Coleoptera) i gromadę owady/insekty (Insecta). Chrabąszcz majowy jest bardzo podobny do chrabąszcza kasztanowatego (Melolontha hippocastani).
Owad ten jako dorosły imago odbywa loty wieczorami w maju i czerwcu, a czasami też na początku lipca. W dzień przebywa natomiast na drzewach liściastych. Występuje w naturze w całej Eurazji. Niegdyś gatunek ten był bardzo liczny w całej Europie i był jednym z głównych szkodników okresowych latach masowego pojawu. Potem został jednak mocno wytępiony w połowie XX w., dzięki intensywnemu stosowaniu pestycydów.
W wielu regionach Europy przestał nawet występować w ogóle. Jednak odkąd kontrola szkodników stała się coraz bardziej regulowana ekologicznie od lat 80. XX w., ich liczba ponownie zaczęła rosnąć.
Wygląd morfologiczny chrabąszcza majowego.
Aby skutecznie zwalczać chrabąszcza majowego, należy umieć go odróżnić od innych owadów. W tym celu niezbędna jest znajomość jego wyglądu morfologicznego. Dorosłe osobniki chrabąszcza majowego nazywane imago osiągają długość ciała 25–35 mm. Ich ciało jest mocne oraz owalne i nieco wydłużone w kształcie. Kolorystycznie są czarno-brązowe z białymi plamkami na bokach odwłoka. Ich czułki, pokrywy skrzydłowe i odnóża są brunatne. Mają do tego silny gryzący aparat gębowy.
Ciekawą budowę mają też ich czułki, złożone na końcach z wachlarzowo ułożonych listków. Samce mają przy tym siedem takich listków na czułkach, podczas gdy samice mają ich tylko sześć. Końcówka ogonowa z tyłu odwłoka jest dość długa i smukła. Larwy tych chrząszczy są typu oligopodialnego, czyli mają 3 pary nóg tułowiowych. Kolorystycznie są przy tym białe, a do tego również grube i masywne. Koniec ich obłego ciała jest charakterystycznie wygięty w podkowę, przez co nazywane są pędrakami.
Larwy przemieniają się w kolejne stadium rozwojowe zwane poczwarką. U chrabąszczy majowych występuje typ poczwarka wolna. Dorosłe chrząszcze majowe oraz larwy-pędraki zimują w glebie, na głębokości około 1 metra. Płeć osobników dorosłych, jak już wspomniano można odróżnić m.in. po liczbie blaszek na miotełkowato zakończonych czułkach-buławkach.
Zwalczanie chrabąszcza majowego – cykl rozwojowy.
Aby skutecznie zwalczać chrabąszcza majowego, należy też znać jego cykl rozwojowy. Dorosłe osobniki pojawiają się w maju i czerwcu i żyją ok. 5 do 7 tyg. W tym czasie rozmnażają się i samce kopulują z samicami. Po ok. 2 tyg. każda zapłodniona samica zaczyna składać jaja. Zakopuje je na głębokości 10-20 cm w ziemi. Robi to w wydrążonym przez siebie podziemnym korytarzu.
Każda samica składanie jaj może powtarzać do kilku razy, dopóki nie złoży w sumie od 60 do 80 jaj. Składa przy tym po 15-20 jaj w każdym złożu lokalizując je w pobliżu drzew, którymi się głównie żywi. Preferowanym pokarmem dla dorosłych chrząszczy imago są liście dębu i innych drzew liściastych, w tym drzew owocowych. Po około 3 tyg. z jaj wykluwają się larwy zwane pędrakami.
Larwy te żywią się początkowo w warstwie próchniczej gleby, zjadając rozkładające się tu różne rośliny i ich szczątki. Potem przechodzą głębiej, gdzie żywią się korzeniami roślin, na przykład korzeniami ziemniaków i buraków. Pędraki rozwijają się tak w ziemi przez 3 do 4 lat. Wpływ na długość tego procesu ma pogoda, w tym szczególnie temperatura. Naukowcy zauważyli, że w chłodniejszym klimacie może to trwać nawet 5 lat. Pędraki stale w tym czasie rosną do wielkości około 4-5 cm i co roku przechodzą wylinki.
Potem przepoczwarzają się wczesną jesienią, a następnie wiosną po zimie rozwijają się w owada dorosłego chrabąszcza mago. Zachodzi to w ciągu 6 tyg. Owady dorosłe po złożeniu jaj zamierają. Nieliczne zimują w ziemi na głębokości 20 do 100 cm. Wychodzą na powierzchnię dopiero wiosną. Ze względu na długi czas rozwoju larw, chrabąszcze majowe pojawiają się w cyklu co 3 lub 4 lata.
Czy wiesz, że…
Jeszcze na początku XX w. we Francji i w północnej Hesji w Niemczech chrabąszcze majowe jedzono. Gotowano z nich zupę. Natomiast w Polsce wyłapywanymi chrabąszczami jeszcze do lat 70. XX w. karmiono świnie i drób.
Zwalczanie chrabąszcza majowego w średniowieczu.
W średniowieczu zwalczanie jakichkolwiek szkodników było raczej rzadkością. Ówcześni ludzie nie mieli zresztą jeszcze skutecznych środków do ochrony swoich zbiorów. Szkodniki dały za to początek wydarzeniom, które z dzisiejszej perspektywy wydają się dziwaczne i śmieszne. Na przykład w 1320 r. chrabąszcze majowe zostały postawione przed sądem w Awinionie.
W procesie tym skazano je na wycofanie się w ciągu trzech dni na specjalnie wyznaczony obszar. W przeciwnym razie zostałyby wyjęte spod prawa. Oczywiście owady nie zastosowały się do tak kuriozalnego wyroku. Zostały więc skrzętnie wyzbierane w całej okolicy i pozabijane. Co ciekawe, podobne próby sądów na zwierzętach miały miejsce również na wielu innych gatunkach zwierząt w średniowieczu.
Zwalczanie chrabąszcza majowego w XIX wieku.
Zarówno pędraki, jak i owady dorosłe imago u chrabąszczy majowych mają bardzo żarłoczny apetyt. Dlatego jeszcze w zeszłym XX w. były i czasami nadal stanowią poważny problem w rolnictwie i leśnictwie. W erze przedindustrialnej, głównym mechanizmem kontroli liczebności tego szkodnika było zbieranie i zabijanie dorosłych chrząszczy. To sposób prymitywny, ale w jakimś stopniu hamuje ich cykl rozwojowy.
Najobfitsze pojawy odnotowano mimo wszystko między innymi w 1911 r. Naliczono wtedy ponad 20 mln zebranych chrząszczy na obszarze zaledwie 18 km2 lasu. Ostatecznie, zbieranie dorosłych chrabąszczy majowych okazało się jednak tylko umiarkowanie skuteczną metodą. W niektórych rejonach i czasach owady te służyły też ludziom jako pokarm.
Oto XIX-wieczny przepis z Francji na przygotowanie zupy z chrabąszczy majowych. „Jeden funt chrabąszczy bez skrzydeł i nóg, podsmażyć delikatnie na maśle. Następnie gotować je w wywarze z kurczaka. Dodać trochę cielęcej wątroby i podawać ze szczypiorkiem na tostach”. Niemiecka gazeta z Fulda z 1920 r. opowiada o ubogich studentach jedzących chrabąszcze majowe powlekane cukrem.
Także larwy chrabąszcza można smażyć lub gotować na otwartym ogniu. Wymagają tylko pewnego przygotowania poprzez namoczenie w occie, co ma je oczyścić z gleby w przewodzie pokarmowym. Gulasz z chrabąszczy majowych jest z kolei wymieniony w powieści W.G. Sebalda pt. „Emigranci”.
Zwalczanie chrabąszcza majowego w czasach współczesnych.
Dopiero modernizacja rolnictwa w XX w. i wynalezienie chemicznych pestycydów umożliwiły skuteczne zwalczanie wszelkich szkodników, w tym chrabąszcza majowego. Ponadto, w połączeniu z przekształceniem wielu pastwisk w grunty rolne, doprowadziło to również do spadku ich liczby. Owady te nawet niemal wyginęły na niektórych obszarach Europy w latach 70. XX w.
Od tego czasu ograniczono jednak stosowanie pestycydów w rolnictwie. Powodem były obawy związane ze środowiskiem i zdrowiem publicznym. Pestycydy mogą bowiem przedostawać się do łańcucha pokarmowego, a tym samym także do całego organizmu zwierząt i człowieka. Wiele chemicznych pestycydów wycofano z tego powodu z UE i na świecie.
W ostatnich latach liczba chrabąszczy majowych ponownie zaczęła więc wzrastać. Obecnie już jednak nie pestycydy chemiczne są preferowane do stosowania przeciw temu gatunkowi. Odchodzi się od nich bowiem na korzyść środków biologicznych, które są ekologicznie nieszkodliwe. Na przykład używa się pewne chorobotwórcze dla tych chrząszczy grzyby, takie jak Beauveria bassiana i Metarhizium sp. Doskonałe są też nicienie, które zabijają larwy. Używa się je doglebowo.
