Jak zwalczać stonkę ziemniaczaną

Rate this post

Głównym szkodnikiem ziemniaka w Polsce i na świecie jest stonka ziemniaczana. Historia walki z przywleczoną z Ameryki stonką, w Europie trwa już od XIX wieku i pomimo zmniejszenia się powierzchni upraw ziemniaka, szkodnik ten i tak zagraża roślinom w sposób poważny. Straty wynikające z niszczenia przez stonkę plantacji ziemniaków, mogą obecnie dochodzić nawet do 60%! Warto więc wiedzieć, jak obecnie należy w optymalny sposób zwalczać stonkę ziemniaczaną!

Stonka ziemniaczana (łac. Leptinotarsa decemlineata) to mały (osiąga ok. 1 cm długości), okrągławy chrząszcz (rząd Coleoptera) należący do rodziny stonkowatych (łac. Chrysomelidae). Owad ten żeruje na roślinach psiankowatych, w tym w uprawach ziemniaczanych (agrofag). Jego rodzimymi siedliskami są tereny nizinne obu Ameryk. Globalny rozwój handlu i transportu morskiego sprawił jednak, że na przełomie XIX i XX w. stonka została zawleczona m.in. także do Europy. W Polsce na dobre pojawiła się w latach 40. XX w. i od tej pory jest głównym szkodnikiem plantacji ziemniaków, przy czym straty przez nią powodowane sięgają nawet ok. 60%. Specjaliści zaznaczają, że stonkę w uprawach ziemniaków można jednak skutecznie eliminować, trzeba tylko wiedzieć, jak skutecznie z nią walczyć!

stonka ziemniaczana
stonka ziemniaczana (Leptinotarsa decemlineata)

Zwalczanie stonki ziemniaczanej

Skala możliwych strat powodowanych przez stonkę ziemniaczaną

Za próg ekonomicznej szkodliwości tego owada, ze względu na dużą płodność samic tego gatunku, określa się występowanie na jednej roślinie 3-4 złóż jaj lub 15 larw, a także występowanie 1 dorosłego chrząszcza w okresie wiosennym (tzw. chrząszcze „wiosenne”) na 25 roślin. Minimalne straty plonu szacuje się przy tym, jeśli na jednej roślinie wystąpi jedno złoże jaj, lub 15 larw. Natomiast obecność na jednej roślinie aż 60 larw, oznacza już, że należy spodziewać się poważnych strat ekonomicznych w uprawie! Specjaliści szacują przy tym, że jeśli zniszczenie powierzchni liści w uprawie ziemniaka wyniesie powyżej 15%, może to powodować straty plonu wynoszące do 28%, czyli ok. 7 ton na 1 ha uprawy.

Z czego wynika duża szkodliwość stonki ziemniaczanej?

Mimo, że chemiczne zwalczanie stonki ziemniaczanej za pomocą insektycydów trwa już od ponad 50 lat, owad ten nadal poważnie zagraża jednak uprawom ziemniaków na całym świecie! Stonka to przede wszystkim bardzo płodny i niebywale żarłoczny, szkodliwy owad inwazyjny. Bez odpowiednio skutecznego zwalczania, zaatakowane nim uprawy ziemniaczane zostają szybko ogałacane i wysychają nie dając oczekiwanych plonów! Jeżeli przy silnym ataku szkodnika występuje zniszczenie sięgające powyżej 15% powierzchni asymilacyjnej roślin, oznacza to stratę plonu na poziomie, a nawet przekraczającą 7 ton bulw ziemniaczanych z 1 ha uprawy. Uszkodzenia powodowane przez stonkę ziemniaczaną powodują również, że z zaatakowanych krzaków ziemniaczanych wyrastają bulwy o wyraźnie słabszej jakości. Straty potrafią więc być naprawdę spore!

Czytaj również  Szkodniki czereśni
stonka zjadająca liście zieminiaka
liście ziemniaka opanowane przez larwy stonki

Cykl rozrodczy stonki ziemniaczanej

Owad ten jest tak płodny, że daje nawet 2-3 pokolenia w jednym sezonie wegetacyjnym. Dorosła samica składa przy tym nawet do 800 i 1000 pomarańczowych jaj, zgromadzanych kupkami (skupiska po 10-30 sztuk) na spodniej stronie liści ziemniaków. Masowy nalot dorosłych chrząszczy następuje na początku sezonu wegetacyjnego, zazwyczaj w połowie czerwca. Po krótkim, kilkudniowym żerowaniu owady zaczynają się rozmnażać. Nowe pokolenie w świeżo złożonych jajach rozwija się przez ok. 50 dni. Pierwszy masowy wysyp stonki przypada na wspomniany czerwiec i lipiec, potem nadchodzą następne fale, co zbiega się z wykluciami następnych pokoleń letnich. Faza przepoczwarzania się larw oraz oczywiście zimowanie owadów dorosłych, odbywa się natomiast w glebie.

Larwy stonki najwięcej szkód wyrządzają w uprawach wtedy, gdy żerują od połowy czerwca, do końca lipca. W zależności od dynamiki inwazji szkodnika, odmiany uprawianego akurat na danym polu ziemniaka, a także zależnie od rejonu kraju w którym uprawa się znajduje oraz przebiegu tam pogody – skuteczne zwalczanie stonki ziemniaczanej wymaga niestety czasem nawet do 3 zabiegów chemicznych (minimum jeden zabieg). Od początku czerwca konieczny jest też regularny, systematyczny monitoring przedzabiegowy i pozabiegowy, co pozwoli w porę wykryć inwazję szkodnika i określić jej skalę, a także oszacować skuteczność wykonywanych zabiegów i ewentualną konieczność ich powtórek.

ekologiczne zwalczanie stonki ziemniaczanej
ekologiczne zwalczanie stonki ziemniaczanej poprzez jej zbiór

Jak zwalczać stonkę ziemniaczaną – stosowane metody

Stonkę ziemniaczaną zwalcza się stosując dwojaką metodę. Można bowiem zbierać larwy tych owadów i same owady dorosłe. Jest to sposób najstarszy i jednocześnie ekologiczny, jednak mało efektywny ekonomicznie. Druga, znacznie popularniejsza metoda, to zwalczanie chemiczne za pomocą odpowiednich insektycydów. Jest to jednak zawsze w jakimś stopniu sposób szkodliwy dla środowiska, za to bardzo efektywny ekonomicznie i zalecany do stosowania szczególnie na dużych areałach upraw. Warto również wiedzieć, że jednym z naturalnych wrogów stonki ziemniaczanej jest bażant łowny, kuropatwy i inne podobne ptaki.

Czytaj również  Nasionnica trześniówka

Chemiczna ochrona upraw ziemniaczanych

Zwalczanie stonki ziemniaczanej od początku jej pojawienia się w Polsce, poza gospodarstwami ekologicznymi, polega głównie na stosowaniu odpowiednich środków chemicznych. W krajach UE dozwolone jest przy tym stosowanie wielu środków opartych szczególnie na takich substancjach, jak: naturalna pyretryna, azadyrachtyna, spinosad, a także grzyb owadobójczy Beauveria bassiana.

zwalczanie stonki ziemniaczanej
zwalczanie stonki ziemniaczanej poprzez oprysk środkami chemicznymi

Obecnie do zwalczania stonki w Polsce zaleca się w sumie ok. 30 różnych insektycydów, opartych aż na 22 substancjach aktywnych, z których każda działa w nieco odmienny sposób na te owady. Poza inhibitorem chityny (substancja o nazwie teflubenzuron), pozostałe używane tu insektycydy są neurotoksynami, które działają na omawiane owady na trzy różne sposoby. Wszystkie z nich wykazują przy tym działanie kontaktowe i żołądkowe w momencie, gdy owady fizycznie zaczynają stykać się z substancją aktywną lub dostaje się ona do ich aparatu gębowego i układu pokarmowego (czyli, gdy zjadają ja wraz z rośliną, na która substancję tę rozpylono).

Koniecznie trzeba przy tym wiedzieć, że stonka niestety nabyła już odporność na starsze i od dawna stosowane substancje aktywne z grup karbaminianów, pyretroidów, związków fosforoorganicznych i pochodnych nereistoksyny. Dlatego insektycydów na bazie tych środków lepiej nie używać. Środki z tych grup chemicznych i tak stały się zresztą obecnie mało popularne wśród plantatorów ziemniaka. Z drugiej strony nie powinno się też nadużywać środków na które stonki nie zdążyły się jeszcze uodpornić. Specjaliści zalecają więc, aby po stwierdzeniu niewielkich inwazji oraz w fazach początkowych inwazji, stosować raczej stare i dobrze znane środki chemiczne, które mimo pewnego uodpornienia owadów, nadal mogą jednak redukować szkody i chronić plony. Natomiast środki nowoczesne, na które stonki jeszcze nie nabyły odporności, powinny być stosowane w opryskach dopiero w sytuacjach naprawdę dużych i groźnych inwazji.

zwalczanie stonki ziemniaczanej z samolotu
zwalczanie stonki ziemniaczanej z samolotu

Zabiegi chemiczne przeciw stonce ziemniaczanej powtarza się trzy razy w sezonie wegetacyjnym – pierwszy raz na wiosnę, gdy owady budzą się ze snu zimowego i wychodzą na powierzchnię, drugi raz w momencie gdy larwy zaczynają żerować, natomiast po raz trzeci w czasie wylotu pierwszego pokolenia młodych stonek. Oprysk wykonany w momencie wiosennego pojawu tego szkodnika, oznacza mniejszą liczbę jaj składanych przez stonkę w czerwcu. W praktyce, podstawowym terminem zwalczania stonki jest jednak moment zaraz po wylęgu larw. Oprysk w tym momencie jest najkorzystniejszy również z tego powodu, gdyż larwy wczesnych stadiów rozwojowych są bardziej wrażliwe na insektycydy, niż stadia późniejsze i owady dorosłe. Ponadto, aby minimalizować możliwość uodpornienia się stonki na insektycydy, w trakcie oprysków należy pamiętać o wymianie substancji czynnych, czyli o naprzemiennym stosowaniu preparatów należących do różnych grup chemicznych.

Czytaj również  Kwieciak pestkowiec

Najpopularniejsze środki do zwalczania stonki ziemniaczanej w Polsce

Wymienić należy tu przede wszystkim powierzchniowoczynne insektycydy z grupy pyretroidów. Rolnicy cenią sobie te insektycydy głównie za atrakcyjny stosunek ich skuteczności, do niewysokiej ceny. Środki te mają ponadto szybkie, chociaż krótkotrwałe działanie, wynoszące tylko 3-5 dni. Dlatego, przy stosowaniu pyretroidów należy bardzo precyzyjnie ustalać właściwy moment zabiegu (w szczycie inwazji owadów). W razie ewentualnej konieczności trzeba go również powtarzać, jednak używając już wtedy środka z innej grupy chemicznej, aby zniwelować możliwy efekt uodpornienia.

Skutecznym i sprawdzonym produktem do zwalczania stonki ziemniaczanej, oferowanym przez koncern Cheminova, jest też preparat o nazwie Rapid 060 CS. Insektycyd ten charakteryzuje się nowoczesną formulacją CS, szybkim działaniem oraz wysoką efektywnością w niskiej dawce, a także dłuższym niż inne pyretroidy okresem działania. Inne insektycydy zalecane obecnie przeciwko stonce ziemniaczanej w uprawie ziemniaka, to np.: Acetamip 20 SP, Apacz 50 WG, Calypso 480 SC, Cyperkill Max 500 EC, Delta 50 EW, grupa Karate, Mospilan 20 SP, Nuprid 200 SC, Stonkat 20 SP, czy Wojownik 050 CS.

zwalczanie stonki ziemniaczanej, zwalczanie stonki ziemniaczanej, zwalczanie stonki ziemniaczanej, zwalczanie stonki ziemniaczanej