W Polsce rośnie w naturze wiele ziół i roślin leczniczych. Niektóre z nich są też jednocześnie kwiatami ozdobnymi, a inne kłopotliwymi chwastami. Przy odpowiedniej uprawie, możemy im jednak naprawdę bardzo wiele zawdzięczać. Interesujesz się roślinami leczniczymi, więc sprawdź gatunek nawłoć kanadyjska. Koniecznie przeczytaj artykuł: „Nawłoć kanadyjska opis zwalczanie miododajność kwitnienie”.
Nawłoć kanadyjska opis systematyki botanicznej.
Nawłoć kanadyjska (łac. Solidago canadensis) to gatunek rośliny wieloletniej zaliczanej do podrodziny Asteroideae, rodziny astrowate (łac. Asteraceae, syn. Compositae), rzędu astrowce (łac. Asterales), klasy okrytonasienne inaczej okrytozalążkowe (łac. Magnoliophyta, syn. Angiospermae) oraz kladów roślin naczyniowych nasiennych astrowych. Nazwa ludowa nawłoci w Polsce, to „Drzewko Matki Boskiej”.
Nawłoć kanadyjska opis budowy.
Nawłoć kanadyjska rośnie do 25-250 cm wys. (średnio 150 cm). Pokrojowo jest wyprostowaną byliną kłączową, z rocznymi pędami nadziemnymi i trwałymi kłączami podziemnymi. Od jednego do kilku kłączy pojawia się jesienią w pobliżu podstawy ginących na zimę pędów. Prowadzi to do powstania rozgałęzionego systemu kłączy, zakorzenionych głównie w starych i obecnych podstawach pędów. Każde kłącze ma potencjał do wytworzenia pojedynczej łodygi, wyrastającej z wierzchołka kłącza następnej wiosny.
Korzenie wyrastają u podstawy pędu i osiągają minimalną głębokość 20 cm. Natomiast pędy są rozgałęzione tylko w kwiatostanie, a nagie u podstawy. Są ponadto słabo owłosione, a gęsto przynajmniej w górnej połowie pędu i często czerwonawe w kolorze. Liście na łodygach są trójnerwowe, od spodu owłosione, lancetowate i często spiczaste na końcu. Brzegi liści są przeważnie ząbkowane, niekiedy całe. Rośliny te mają obficie kwitnące końcówki pędu na koniec wzrostu w sezonie wegetacyjnym.
Kwiatostany tworzą szerokie piramidalne wiechy, z odgiętymi gałęziami bocznymi i osią centralną. Kwiaty są skupione po 5-14 w bardzo licznych koszyczkach. Na jednym pędzie jest od ok. 40 do 4600 takich koszyczków. Tworzą one wspomnianą, szerokopiramidalną wiechę. Przylistki okrywy kwiatów są liniowe, równowąskie i lancetowate, rozwarte i nierówne, tępe lub nieco zaostrzone. Żółta korona kwiatowa ma natomiast długość 2,4 do 2,8 mm. Owocem są owłosione niełupki o długości 0,9-1,2 mm, z centralnie rozmieszczoną w środku miazgą o długości 2,0-2,5 mm.
Nawłoć kanadyjska opis rodzimego pochodzenia.
Nawłoć kanadyjska pochodzi z Ameryki Północnej, między 26 i 45 stopniem szerokości płn. Zasięg pierwotny tego gat. obejmuje na północy rozległe tereny Zach. Kanady i Alaski. Na południu obszar występowania nawłoci sięga natomiast aż po ciepły Teksas i Florydę. Z Ameryki Płn. nawłoć rozprzestrzeniła się w wiele innych miejsc na świecie, gdzie następnie zdziczała. Jako uciekinier z upraw, nawłoć kanadyjska między innymi opanowała Europę, w tym Polskę.
Prawdopodobnie rozprzestrzeniła się u nas z celowych upraw jako roślina ozdobna. Jej obecny status jako gatunku we florze naszego kraju, to kenofit i agriofit (gatunek roślin obcego pochodzenia trwale zadomowiony w uprawach i na siedliskach naturalnych). Jako gatunek zadomowiony, nawłoć rośnie też w naturze na rozległych obszarach Azji (od Kaukazu, po Syberię, Japonię i Tajwan). Zadomowiła się nawet w południowej Australii i na Nowej Zelandii.
Nawłoć kanadyjska historia wprowadzenia i rozpowszechnienia w Europie.
Nawłoć kanadyjska została wprowadzona do Europy jako roślina ozdobna już w 1645 r. Stało się to więc niedługo po odkryciu Ameryki. Jako gatunek o atrakcyjnych kwiatach i łatwy w uprawie, szeroko zaczęła być stosowana przez ówczesnych ogrodników. Pierwsze obserwacje dzikich populacji w Europie pochodzą z ok. 1850 r. Naukowiec i botanik Weber w 1998 r. na podstawie okazów zielnikowych i zapisów literaturowych, prześledził schemat rozprzestrzeniania się nawłoci po jej wprowadzeniu do Europy.
Skumulowana liczba miejscowości, a także liczba zajętych placów siatki topograficznej wykazywały stały wzrost populacji europejskiej od 1850 r. Ta sama tendencja dotyczyła również terenów dzisiejszej Polski. Rozprzestrzenianie się tego gatunku na obszarze Europy nie wykazywało jednak wyraźnie określonego frontu. Było to raczej rozproszone, a nowe stanowiska oddzielone dużymi odległościami, były często kolonizowane jednocześnie. Nawłoć szybko rozprzestrzeniła się też w Japonii w latach siedemdziesiątych XX w. Zakres jej występowania, data pierwszego pojawienia się, siedliska i zespoły roślinne zostały ustalone przez Nakagawę i Enomoto w 1975 r.
Stwierdzili oni rozmieszczenie chwastów nawłoci na obszarze Kioto-Osaka-Kobe i w północnej części Kiusiu. Okazy tego gatunku występowały jednak rzadziej w północno-wschodniej Japonii. Rośliny te zarejestrowano też na wysokości do 400 m n.p.m. Pokazało to, że jako wolnożyjący chwast, nawłocie mogą dobrze rozprzestrzeniać się na obszary górskie i zimne. W 1975 r. potwierdzono ich wejście na Hokkaido i Okinawę. W końcu w latach pięćdziesiątych XX w. nawłoć kanadyjską wprowadzono też na terytorium Chin. Nieunikniona jest jej dalsza ekspansja światowa.
Nawłoć kanadyjska opis siedliska.
W swoim rodzimym zasięgu, nawłoć kanadyjska występuje głównie na skrajach lasów i poboczach dróg. Rośnie też na opuszczonych polach i innych nieużytkach, które szybko kolonizuje po opuszczeniu ich przez ludzi. W zasięgu inwazyjnym zajmuje te same siedliska, co w swym zasięgu rodzimym w Ameryce Płn. Występuje jednak również na suchych łąkach o wysokich walorach przyrodniczych oraz na obrzeżach terenów podmokłych.
Często rośnie także wzdłuż brzegów rzek, dróg i linii kolejowych, a także w pobliżu domów i fabryk. Nie występuje jednak na dobrze utrzymanych i uprawianych polach, pastwiskach czy w obejściach. Gdy jednak tylko pola zostaną opuszczone i zamienią się w nieużytki, nawłoć wkracza tam bardzo szybko. Podobnie jest z zachwaszczonymi i zaniedbanymi parkami, ogrodami, działkami. Jest również zgłaszana, jako gatunek ekspansywnie porastający krawędzie lasów. Nawo może łatwo naturalizować się w regionach świata o klimacie umiarkowanym (np. jako dzika i ozdobna roślina w Europie).
Nawłoć kanadyjska kwitnienie i miododajność.
Poszczególne osobniki są długowieczne i mogą żyć nawet do stu lat. Nawłoć rozmnaża się wegetatywnie za pomocą kłączy i przez nasiona. Kwitnie corocznie już w pierwszym roku życia, od lipca do października (najintensywniej od połowy sierpnia do końca września). Cytrynowożółte kwiaty nawłoci intensywnie wabią owady zapylające, gdyż mają dużą ilość nektaru i pyłku. Sprzyja temu również ich intensywny, słodki zapach. Zapylaczami są głównie różne gatunki pszczołowatych, bzygowatych, muchowatych, mrówkowatych, grzebaczowatych, wojsiłkowatych i gatunki z rodzaju Phalacridae. Warunkiem wykształcenia nasion jest przy tym zapłodnienie krzyżowe.
Nawłoć kanadyjska znaczenie lecznicze.
Indianie Odżibwejowie stosowali niegdyś lewatywy z korzeni nawłoci. Natomiast z ziela i korzeni tej rośliny sporządzali wyciągi do użytku wewnętrznego, jako środek pobudzający i wzmacniający. Z kolei Indianie Alabama pili herbatki nawłociowe na przeziębienia. Zewnętrznie takie wywary stosowali na obolałe miejsca. W Europie, w tym w Polsce w medycynie ludowej stosowane były suszone łodygi i liście nawłoci. Używano je głównie do leczenia ran i moczopędnie.
Umożliwiały pozbycie się kamieni nerkowych i innych dolegliwości nerkowych, dzięki wypłukiwaniu złogów nerkowych. Ziele nawłoci stosuje się też do płukania jamy ustnej i gardła oraz leczenia różnych infekcji i stanów zapalnych. Pomaga m.in. w alergii, astmie, dnie moczanowej, hemoroidach, gruźlicy, zapaleniu stawów czy krwawieniach wewnętrznych. Testy na zwierzętach dowiodły też zmniejszania nadciśnienia i zbytnich skurczów mięśni. W kontakcie z żywą rośliną, rzadko mogą jednak wystąpić słabe alergiczne reakcje skórne.
Nawłoć kanadyjska zwalczanie.
W swoim rodzimym zasięgu nawłoć kanadyjska może występować w każdej uprawie. Nie jest jednak poważnym chwastem w uprawach jednorocznych. To jednak silnie rosnąca, bardzo wysoka, gęsta i przez to mocno konkurencyjna bylina. Tworzy więc ubogie gatunkowo i liczebnościowo oraz bardzo trwałe zbiorowiska roślinne. Rozrastając się, osiąga bowiem dużą gęstość pędów – ponad 300 na 1 m². Oddziaływuje też allelopatycznie, ograniczając nawet różnorodność gatunkową owadów. Nie mogą jej zwalczyć niezbyt liczni w Europie, dziko-żyjący roślinożercy.
Pędy nadziemne nawłoci rzadko też zgryzają ślimaki czy owady. Nawłoć kanadyjska została więc wpisana w wielu krajach na europejskie listy gat. inwazyjnych o istotnym zagrożeniu dla środowiska naturalnego. W niektórych państwach, jak np. w Norwegii, ograniczono nawet jej uprawę i obrót handlowy w celach leczniczych. Skutecznym sposobem jej zwalczania jest dwukrotne koszenie w ciągu sezonu wegetacyjnego (w maju i sierpniu).
Należy to powtarzać co sezon, przez kilka kolejnych lat. Trzeba ponadto niszczyć wszystkie pędy, uniemożliwiając rozsiewanie nasion. Eliminację nawłoci dodatkowo przyspiesza też podsiewanie mieszanki traw i innych ziół w miejscach jej ekspansji. Ostatecznie można stosować chemiczne środki na chwasty. Jednak zniszczy to niewątpliwie również inne, pożyteczne rośliny.
