Hiacynty zwykle od razu kojarzą się nam z pięknie pachnącymi roślinami cebulowymi, które wczesną wiosną można kupić w sklepach i które zakwitają wtedy na ogrodowych rabatach. Istnieją jednak również inne gatunki mające w nazwie słowo „hiacynty”. Na dodatek to zupełnie inna grupa rośli, których nawet nie spotkamy w ogródku, bo rosną wyłącznie w wodzie! Posiadać je mogą więc wyłącznie te osoby, które przy domu mają oczko wodne lub staw. Mowa tu oczywiście o jeszcze stosunkowo mało u nas znanych, aczkolwiek szybko zyskujących popularność hiacyntach wodnych.
Hiacynt wodny to nazwa potoczna, bo tak naprawdę roślina o której tu mowa, nazywa się eichornia gruboogonkowa (łac. Eichhornia crassipes). Eichornia to egzotyczna i bardzo ciekawa, aczkolwiek również nieco kontrowersyjna roślina wodna. Inne nazwy tej rośliny, to pontederia grubo ogonkowa i hiacynt pływający. Jest to gatunek rośliny wodnej z rodziny rozpławowatych (łac. Pontederiaceae), rzędu komelinowce (łac. Commelinales), klasy okrytonasiennych oraz kladów: roslin naczyniowych, nasiennych i jednoliściennych. Co ciekawe, nazwa zwyczajowa „hiacynt” nawiązuje do podobieństwa pieknych kwiatostanów tej wodnej rośliny, do kwiatostanów faktycznych hiacyntów (łac. Hyacinthus), które są jednak roślinami lądowymi i cebulowymi, należącymi są zupełnie innego rodzaju i rodziny.
Hiacynt wodny, czyli eichornia gruboogonkowa naturalnie pochodzi z tropikalnej Ameryki Południowej, a konkretnie – z Amazonii. Z powodu swoich ładnych i atrakcyjnych kwiatów został jednak rozprzestrzeniony w tropikach i ciepłych rejonach praktycznie wszystkich kontynentów. Nadal jego naturalną ojczyzną pozostają jednak tropikalne rejony Ameryki Południowej, dlatego w klimacie chłodniejszym, jak np. w Europie (w tym w Polsce), nie wytrzymuje zimy i musi być uprawiany tylko jako roślina jednoroczna.
W warunkach kontrolowanych, hiacynty wodne są wykorzystywane jako rośliny ozdobne w stawach i oczkach wodnych, a także w oczyszczaniu ścieków (późną jesienią mogą być potem przeznaczane także na kompost, bo i tak w naszym klimacie nie przezimują). Ponieważ są to rośliny nie tylko bardzo ekspansywne, ale również bardzo odporne na zanieczyszczenia wód – dlatego hiacynty wodne mogą być wprowadzane do brudnych rzek i innych zbiorników wodnych, które są zanieczyszczone lub stanowią odbiorniki ścieków i w sposób naturalny je oczyszczają. Rośliny te bywają też rzadziej stosowane do wytwarzania koszy i innych wyrobów plecionych (po wysuszeniu kłączy i łodyg).
Co ciekawe, w krajach o ciepłym klimacie, do których hiacynt wodny przedostał się z hodowli do środowisk naturalnych, roślinę tę uważa się niestety za uciążliwy chwast! Powodem jest szybkość rozmnażania i zarastania powierzchni wody przez tę roślinę, przez co staje się bardzo szkodliwa dla lokalnego ekosystemu, a szczególnie dla hodowli ryb, utrudnia bowiem dostęp do tlenu i lustra wody, masowo zarasta całą toń wodną, a obumierając jesienią – zanieczyszcza i zamula wody. Skutecznie wypiera przez to rodzime gatunki roślin i może powodować nawet spore utrudnienia w lokalnej żegludze śródlądowej. Ponadto, gęstwa hiacyntowa na powierzchni wody stwarza również nader dogodne warunki do namnażania i rozwoju komarów.
Te wszystkie wady spowodowały, że roślinę tę często określa się też mianem „zarazy wodnej”. W niektórych krajach nawet wprowadzono z tego powodu zakaz jej wprowadzania do wszelkich wód powierzchniowych (np. w Wielkiej Brytanii i w Stanie Teksas w USA)! Przykładowo, w 1944 r. w stanie Luizjana (USA), straty powodowane ekspansją tego gatunku oszacowano ogólnie na sumę aż 37 mln dolarów, a samą roślinę nazwano przez to „chwastem miliona dolarów”.
Charakterystyka eichornii gruboogonkowej, czyli hiacynta wodnego
Eichornia, czyli hiacynt wodny to roślina wodna, mająca grube i walcowate kłacza, bardzo mocno i szybko rozrastające się pod lustrem wody. Jej liście są z kolei zebrane w rozety unoszące się na wodzie, spomiędzy których licznie wyrastają fioletowo-błekitnawe kwiaty z żółtym wybarwieniem na środku jednego z płatków, które kwitną niewysoko ponad wodą. Wielkość całej rośliny jest przy tym uzależniona od zawartości składników odżywczych w wodzie, dlatego im bardziej żyzna jest woda którą skolonizowała omawiana roślina, tym większe osiągnie ona rozmiary.
Dekoracyjność hiacynta wodnego stanowią przede wszystkim jego bardzo ciekawe liście, które mają owalny kształt oraz intensywnie zielony, błyszczący z wierzchu kolor. Liście są też mięsiste i wyrastają przy tym na końcach śmiesznie pękatych ogonków liściowych, skrytych z reguły pod wodą (ogonki liściowe pełnią rolę swoistych pływaków, utrzymujących roślinę na powierzchni wody). Jednak największy atut stanowią liliowe lub u białe kwiaty (odmiana tego gatunku), które zgodnie z nazwą potoczną, bardzo przypominają swoją budową dobrze znane, faktyczne hiacynty. Kwiaty te są zebrane w kłos po kilka sztuk, przy czym takie kwietne kępki są dosyć liczne, co jeszcze bardziej uatrakcyjnia wspaniały widok!
W Polskich warunkach hiacynt wodny jest wyłącznie rośliną jednoroczną, która z nadejściem mrozów ginie i obumiera w sposób całkowity. Rośnie i egzystuje wyłącznie w ciepłej wodzie, przy czym temperatura jej kwitnienia wynosi powyżej 20 C. Chcąc ozdabiać nią staw lub oczko wodne, każdego roku trzeba sadzić ją od nowa. Zdobycie sadzonek nie jest przy tym szczególnie trudne, ponieważ obecnie jest to już jedna z popularniejszych roślin wodnych, jakie można spotkać w krajowych sklepach ogrodniczych.
Poza walorami ozdobnymi, hiacynty wodne mają też szereg innych właściwości. Przede wszystkim mogą być pomocne w oczyszczeniu wody w stawie, ponieważ pochłaniają duże ilości rozpuszczonych w niej substancji odżywczych, resztek nawozowych i zanieczyszczeń organicznych, nie pozwalają też na niekontrolowany i nadmierny rozrost glonów. Z kolei na koniec sezonu wegetacyjnego warto je wyłowić i wykorzystać do zrobienia kompostu użyźniającego glebę ogrodową (dają dużo wartościowej masy zielonej), bo przecież i tak nie przezimują, a pozostawione w odzie obumrą i opadną na dno, zanieczyszczając wodę. Należy jednak pamiętać, że w warunkach naszego klimatu, roślina ta może zarosnąć całkowicie lustro wodne, ograniczyć dostęp tlenu i utrudnić życie szczególnie rybom ozdobnym.
Hiacynt wodny wymagania i uprawa
W przeciwieństwie do wielu innych wodnych gatunków roślin ozdobnych, jak np. lilie i tatarak, hiacynt wodny nie wymaga specjalnego sadzenia ani innych, szczególnych zabiegów pielęgnacyjnych. Jest bardzo odporny na wszystko, poza wspomnianym mrozem, co jednak sprawia, że choć u nas tylko jednoroczny, to w sumie jest bardzo łatwy w uprawie. Aby posiadać hiacynta wodnego we własnym stawie, wystarczy nabyć wiosną jego sadzonkę i umieścić ja zwyczajnie na powierzchni zbiornika wodnego, a roślina dalej bez problemu poradzi sobie już sama. Jej grube kłącza błyskawicznie się rozrastają i w ciągu lata pokryją dużą powierzchnię wody.
Rośliny te zakwitają zwykle w miesiącach VI-VIII, jednak tylko wtedy, gdy stanowisko jest słoneczne i temperatura wody przez dłuższy czas utrzyma się na poziomie co najmniej 20°C. W chłodniejsze i pochmurne lata kwiaty mogą się więc nie pojawić. Niektórzy radzą jednak, by spróbować przetrzymać rośliny w okresie wczesnej wiosny w ogrzewanych akwariach lub tunelach i wynieść do oczka wodnego dopiero po unormowaniu się temperatur na zewnątrz. Hiacynta wodnego można też przetrzymać do następnego sezonu wegetacyjnego. Trzeba wtedy umieścić fragment rośliny w widnym i chłodnym pomieszczeniu o temp. ok. 15°C, zanurzonego w wodzie lub posadzonego w mokrym torfie. Jednak w warunkach amatorskich, takie zabiegi rzadko się udają. Liście często bowiem pokrywają się wtedy pleśnią i przez to zamierają. Wobec tych trudności i możliwości łatwego zakupu nowych roślin, rozwiązania te są zatem nieekonomiczne.
Nawożenie i rozmnażanie
Eichornia, czyli hiacynt wodny rośnie praktycznie niemal jak chwast i nie wymaga specjalnego nawożenia. Także rozmnażanie tej wodnej rośliny jest bardzo proste, ponieważ stale tworzy ona mnóstwo kłączy potomnych, z których łatwo jest uzyskać nowe roślinki do flancowania, a raczej wrzucenia do nowej wody. Należy jednak wiedzieć, że poza swoją ojczyzną, czyli Ameryka Południową, eichhornia nie owocuje i rozmnaża się tylko wegetatywnie, czyli właśnie poprzez wspomnianą fragmentację organów (kłaczy). Z jednej rośliny-matki wyrastać mogą dosłownie setki roślin potomnych połączonych ze sobą tzw. stolonami, przez co całość z czasem zaczyna tworzyć na wodzie istne pływające kobierce.
Hiacynt wodny choroby
Eichornia, czyli hiacynt wodny nie jest rośliną szczególnie podatną na jakiekolwiek choroby i szkodniki. Ich największym wrogiem w warunkach klimatycznych Europy jest praktycznie wyłącznie niska temperatura zimą. Już zaledwie niewielki przymrozek może w krótkim czasie spowodować śmierć tych roślin.
