Chwasty to coś uciążliwego w ogrodzie. Jednak niektóre z nich mogą być pożytecznymi roślinami leczniczymi. Jednym z nich jest podobny do mleczu podbiał pospolity (Tussilago farfara). Nie każdy wie, że zioło to stosowali medycznie już starożytni. Wśród nich był m.in. Hipokrates, Pliniusz, Galen, czy Błogosławiona Hildegarda.
Co o tej roślince warto wiedzieć? Masz problem chwastów w ogrodzie? Poznaj podbiał pospolity, podbiał pospolity a mniszek lekarski, podbiał pospolity kiedy kwitnienie, podbiał pospolity kiedy zbierać, podbiał pospolity gdzie rośnie.
Podbiał pospolity – występowanie i systematyka botaniczna, podbiał pospolity gdzie rośnie.
Podbiał pospolity (Tussilago farfara) to gatunek roślin zaliczany do rodziny astrowate (Asteraceae), rzędu astrowce (Asterales) i nadrzędu astropodobne (Asteranae). Dalsza systematyka podbiału to klasa Magnoliopsida i nadklasa okrytonasienne czyli okrytozalążkowe (Magnoliopsida vel Magnoliophyta, syn. Angiospermae) w grupie roślin naczyniowych nasiennych. Rodzime obszary występowania podbiału pospolitego obejmują całą Europę oraz znaczną część Azji, Algierię i Maroko.
Roślina ta rozprzestrzeniła się też w innych częściach naszego globu, jako gatunek zawleczony. Stało się tak między innymi w Ameryce Północnej i Południowej. Została tam najprawdopodobniej sprowadzona przez dawnych osadników, jako potrzebny, skuteczny w działaniu surowiec leczniczy. Natomiast w naszym kraju Polsce jest to gatunek rodzimy i bardzo pospolity, niezagrożony wymieraniem. Roślina ta rośnie przeważnie w miejscach nieużytków i na łąkach, a także wzdłuż poboczy dróg i ścieżek.
Preferuje przy tym gleby gliniaste, miejsca kamieniste, żwirowiska nadrzeczne, piarżyska i osuwiska, przydrożne skarpy, urwiste brzegi rzek i potoków, pogorzeliska czy węglowe hałdy. Na niektórych obszarach podbiał pospolity jest też uważany za gatunek inwazyjny szkodliwy i dlatego zwalczany.
Za chwast podbiał uważa się powszechnie w uprawach rolnych i ogrodnictwie. To jednak również ziele, znana i ceniona roślina lecznicza. Sprawdź, co jeszcze warto wiedzieć o tej roslinie. Masz problem chwastów w ogrodzie? Poznaj podbiał pospolity, podbiał pospolity a mniszek lekarski, podbiał pospolity kiedy kwitnienie, podbiał pospolity kiedy zbierać, podbiał pospolity gdzie rośnie.
Podbiał pospolity – wygląd morfologiczny, podbiał pospolity a mniszek lekarski, podbiał pospolity kiedy kwitnienie.
Łodyga kwiatostanowa podbiału pospolitego rośnie na wysokość do 30 cm. Pędy kwiatostanowe są bezlistne i mają kolor bladozielono-żółtawy. Są jedynie pokryte łuskowatymi, czerwonawymi listeczkami. Roślina ta rozrasta się przez cienkie, wijące się kłącze o długości do 1 m. Liście właściwe rosną jak u mniszka lekarskiego, czyli odziomkowo.
Są duże i długoogonkowe oraz okrągławo-sercowate w kształcie. Brzegi mają ząbkowane z płytkimi zatokami i od spodu są pokryte delikatnym, srebrzystym meszkiem. Kwiaty mają formę małych, złoto-żółtych koszyczków, po jednym na każdej łodydze kwiatonośnej. Na brzegu koszyczka kwiatowego są liczne języczkowate kwiaty żeńskie, a pośrodku kwiaty obupłciowe i rurkowate kwiaty płonne. Owocami są duże i nagie niełupki, porośnięte białym puchem kielichowym.
Podbiał pospolity to bylina. Kwiatostany podbiału rosną wczesną wiosną, zanim jeszcze zdążą rozwinąc się pierwsze liście. Kwitnienie tych roślin ma więc miejsce już od marca do maja. Liście zaczynają się natomiast pojawiać dopiero z końcem kwitnienia. Gdy podbiał zaczyna kwitnąć, nie ma jeszcze niemal wcale widocznej wiosennej zieleni.
Podbiał pospolity – wykorzystanie i znaczenie tej rośliny.
Podbiał pospolity od starożytności był używany w ziołolecznictwie. Stosowali go m.in. Hipokrates, Pliniusz, Galen, czy Błogosławiona Hildegarda. Jedzono go też, jako produkt spożywczy z niektórymi wyrobami cukierniczymi, takimi jak np. Coltsfoot Rock. Coltsfoot Rock to produkt cukierniczy stworzony z ekstraktu z podbiału przez brytyjskich cukierników Stockley’s Sweets, z siedzibą w Oswaldtwistle w Lancashire w Anglii. Jako produkt, jest to utwardzony sztyft kruchego cukierka żółto-zielonego koloru, o smaku podbiału.
Liście podbiału wewnętrznie były stosowane w tradycyjnej medycynie, jako herbata lub syrop. Natomiast zewnętrznie używano je bezpośrednio. Leczono tym ziołem schorzenia dróg oddechowych, skóry, układu ruchu, infekcji wirusowych, grypy, przeziębień, gorączki, reumatyzmu, czy dny moczanowej. Ekstrakt ze świeżych liści podbiału był również używany m.in. w Austrii do produkcji pastylek na kaszel i twardych cukierków.
Podbiał jest też wykorzystywany jako roślina pokarmowa, przez larwy niektórych gatunków motyli Lepidoptera. Na podbiale żerują m.in. ćmy kątnice Naenia typica oraz Euplexia lucipara. Roślinę tę licznie odwiedzają również zapylacze, jak pszczoły miodne i trzmiele, zbierające pyłek i nektar. Na podbiale pospolitym pasożytują tez niektóre gatunki grzybów, jak: Asteroma impressum, Coleosporium tussilaginis, Golovinoyces cichoracearum, Mycosphaerella tussilaginis, Puccinia poarum, Stagonospora tussilaginis.
Podbiał pospolity – surowiec zielarski, podbiał pospolity kiedy zbierać.
Surowcem zielarskim w przypadku podbiału pospolitego są jego liście (Folium Farfarae) oraz rzadziej kwiaty (Flos Farfarae). Liście podbiału zawierają przy tym głównie dużo kwaśnego śluzu. Jego zawartość w zielu podbiału wynosi około 7-8%. Liście zawierają również takie składniki, jak garbniki (około 4,5%), flawonoidy (około 0,8%) oraz kwercetynę, kemferol, czy cholinę. W ich składzie są też liczne sole mineralne (w tym cynk), gorycze (garbniki) oraz trochę olejku eterycznego.
Podbiał zawiera też składniki niepożądane alkaloidy pirolizydynowe, w tym m.in. tussilagina i senkirkina. Ich maksymalna zawartość w podbiale wynosi 4,5 × 10-5 %. W dużo rzadziej wykorzystywanych zielarsko kwiatach podbiału znajdują się liczne związki flawonoidowe. Można wśród nich wymienić m.in. rutynę, awikularynę, czy hiperozyd. Zawierają też kwas kawowy i ferulowy, fitosterole, karotenoidy (np. taraksantyna), cukry oraz olejek eteryczny.
Substancji potencjalnie toksycznych w kwiatach jest najwięcej. Jako surowiec zielarski zbiera się młode, lecz dobrze już rozwinięte liście. Muszą być wolne od plam i uszkodzeń oraz bez ogonka, ewentualnie z jego małą resztką. Należy je zbierać ręcznie wiosną i latem, a potem suszyć w przewiewnym miejscu w cieniu na zewnątrz. Niektórzy zbierają też rozkwitające koszyczki podbiału, ale tylko same płatki kwiatowe bez szypułek. Następnie zebrane ziele suszy się w temp. do 40°C w suszarniach.
Podbiał pospolity – działanie lecznicze.
Liście podbiału to surowiec śluzowy zawierający m.in. garbniki. Ma to zastosowanie przede wszystkim w leczeniu stanów zapalnych i nieżytów dróg oddechowych, krtani i jamy ustnej. Wykazuje działanie ściągające (garbniki) i osłaniające (śluzy). Efektem jest też pęcznienie i rozrzedzenie zalegającej wydzieliny oraz pobudzenie ruchów nabłonka rzęskowego w układzie oddechowym.
To z kolei wyzwala odruch wykrztuśny. Flawonoidy łagodnie tonują napięcie mięśni gładkich oskrzeli i górnych dróg oddechowych, co ułatwia wykrztuszanie. Kwiaty podbiału mają większą ilość flawonoidów i olejku eterycznego, a mniej garbników i śluzu. Mają przez to silniejsze niż liście działanie rozkurczowe oraz słabsze działanie ściągające i powlekające.
Stosuje się odwar/napar z liści podbiału, zalewając ciepłą wodą (350 ml) 1 łyżkę liści. Następnie podgrzewa się to do wrzenia i gotuje 3 min. pod przykryciem, odstawia na 10 min. i przecedza. Odwar pije się na kaszel 3-5 razy dziennie w ilości ¼ do ⅛ szklanki, między posiłkami. Odwar stosuje się też zewnętrznie na okłady w zaczerwienieniu, stłuczeniach, krwiakach, siniakach itp.
przekwitający podbiał pospolity
Podbiał pospolity to jednak również roślina o właściwościach toksycznych.
Podbiał zawiera bowiem rakotwórcze alkaloidy pirolizydynowe. Wśród nich senecionina i senkirkina mają najwyższą aktywność mutagen etyczną ze wszystkich testowanych alkaloidów pirolozydynowych. Alkaloidy te testowano przy użyciu muszki owocówki (Drosophila melanogaster) w celu wykonania porównawczego testu genotoksyczności. Wykazano, że dwa przypadki rzekomego uszkodzenia wątroby i śmierci, spowodowane były jednak nie herbatą z podbiału.
W rzeczywistości dokonano błędnej identyfikacji. W jednym przypadku winnym w wywołaniu poważnych problemów wątroby u niemowlęcia, w rzeczywistości była roślina Adenostyles alliariae. W innym przypadku, u niemowlęcia rozwinęła się choroba wątroby i zmarło. Stało się tak, ponieważ jego matka piła w czasie ciąży herbatę z ziela lepiężnika Petasites hybridus.
U jednego 27-letniego mężczyzny spożycie wieloskładnikowego suplementu ziołowego zawierającego podbiał, także wywołało problemy zdrowotne. Mogło mianowicie spowodować rozwój nieśmiercionośnej zakrzepicy żył głębokich i zatorowości płucnej. Rząd niemiecki wkrótce zakazał więc sprzedaży podbiału.
Wytworzono też jednak klonowane hybrydy podbiału, wolne od toksycznych alkaloidów pirolizydynowych. Wyhodowano je w Austrii i Niemczech. Doprowadziło to do powstania zarejestrowanej odmiany Tussilago farfara odmiany ‘Wien’. Hybryda ta nie zawiera wykrywalnych poziomów tych alkaloidów i można ją bezpiecznie używać w zielarstwie czy cukiernictwie.
