Nie każdy wie, że kwiaty czarnego bzu stanowią prawdziwy sezonowy rarytas zarówno zdrowotny, jak i kulinarny. Stosujesz naturalne syropy i napary roślinne, więc konieczne dowiedz się, jak robić syrop z kwiatów czarnego bzu. Przeczytaj i jeszcze dziś wypróbuj, jak dobrze zdrowotnie działa czarny bez, a szczególnie kwiaty czarnego bzu.
Syrop z kwiatów czarnego bzu uchodzi za doskonały naturalny środek leczniczy, kosmetyczny i substrat spożywczy
Słynie między innymi z tego, że posiada specyficzny, niepowtarzalny aromat i smak aromat, który nadają mu kwiaty czarnego bzu. Obecnie modne jest używanie tego syropu nie tylko w celach leczniczych, ale również do przygotowywania orzeźwiających napojów, lub jako uroczych w smaku i wyglądzie dodatków do deserów, obok świeżych owoców, jogurtu itp. Kwiaty czarnego bzu można np. robić kandyzowane do słodyczy, czy dodawać je do lodów i do ciast, w tym placków naleśnikowych. Syrop z kwiatów czarnego bzu to napój bezalkoholowy wytwarzany w dużej mierze z rafinowanego cukru i roztworu wodnego, w którym wykorzystuje się kwiaty tego drzewiastego krzewu (łac. Sambucus nigra). Historycznie używanie czarnego bzu było popularne w północno-zachodniej Europie, gdzie jako środek leczniczy roślina ta ma silne dziedzictwo wiktoriańskie.
Pierwsze znane wersje receptury na syrop z kwiatów bzu czarnego sięgają jeszcze starożytnych czasów rzymskich. Obecnie jednak ten specyfik można spotkać w prawie całym obszarze dawnego Cesarstwa Rzymskiego, w tym głównie w Europie Środkowej, zwłaszcza w Anglii, Niemczech, Austrii, Słowenii, Chorwacji, Rumunii, na Węgrzech, Ukrainie, Białorusi, w Polsce i Słowacji. W miejscach tych ludzie mają szczególne upodobanie do kwiatów czarnego bzu i nadal syrop z nich tworzą w stary, tradycyjny sposób. W niektórych krajach napój ten można znaleźć również jako oficjalnie sprzedawany w sklepach, skoncentrowany syrop aromatyczny, który do picia miesza się z wodą niegazowaną lub gazowaną. Do zrobienia syropu można użyć świeżych lub suszonych kwitów, choć smak jest najlepszy, jeśli użyjemy kwiatów świeżo zebranych.
Czarny bez – cechy szczególne
Zwyczajowe nazwy polskie czarnego bzu (łac. Sambucus nigra) to: bez pospolity, bez dziki, bez lekarski, bez apteczny, bez aptekarski, bez biały, bzowina, bzowina czarna, bzina, buzina, bzowki, baźnik, bess, best, bestek, hebz, hyczka, hyćka, holunder, côrny bez, flider, gołębia pokrzywa, kaszka, suk. Drzewiaste krzewy czarnego bzu nie są spokrewnione z bzem wonnym ozdobnym i dorastają do ok. 10 m. Występują na terenach większości Europy, a także w północno-zachodniej Afryce, południowej Australii, Nowej Zelandii i południowo-zachodniej Azji. Rosną w różnych warunkach, w tym zarówno na mokrej, jak i suchej żyznej glebie, choć przede wszystkim preferują uboższe słoneczne miejsca. Na półkuli północnej, na której mieszkamy, czarny bez kwitnie w sezonie od połowy maja do połowy czerwca, lub czasem później, gdy pogoda bywa brzydsza.
Liście tej rośliny są nieparzysto-pierzastozłożone najczęściej z 5, rzadziej z 3,7 lub 9 naprzeciwlegle ułożonych, ciemnozielonych oraz jajowato-eliptycznych i ostro piłkowanych listków mających długość 3 do 9 cm. Co ciekawe, u dzikiego bzu to u nasady liści występują podłużne miodniki, zlokalizowane tu pozakwiatowo (u większości roślin okrytozalążkowych znajdują się one w kwiatach). Kwiaty czarnego bzu są drobne i zebrane w duże baldachogrona (średnica 10-25 cm). Pojedyncze kwiatki mają kolor biały, kształt promienisty z pięcioma płatkami i średnicę do 5 mm. Co ciekawe, z powodu swego zapachu są zapylane przez muchy. Owoce czarnego bzu to pestkowce koloru fioletowo-czarnego o mięsistym, okrągłym kształcie i długości 6-8 mm. W środku mają 3-6 jasnobrązowych nasion o ok. 5 mm długości i jajowatym kształcie.
Syrop z kwiatów czarnego bzu – wytwarzanie
Do zrobienia takiego syropu potrzebne są wyłącznie same główki kwiatowe, które należy najlepiej zbierać świeże i nieprzekwitnięte, gdy małe pąki dopiero się otworzyły i zakwitły. Zbierzemy je wtedy, zanim jeszcze nieprzyjemny zapach zostanie skażony goryczą. Niezbędne składniki: 20 do 25 baldachów kwiatów czarnego bzu, 1 litr wody oraz 1 kilogram cukru. Należy zebrać te składniki, opłukać kwiatostany i otrząsnąć z nich wodę, owady i kurz. Syrop powstaje przez namoczenie samych tylko główek kwiatów czarnego bzu w stężonym roztworze cukru, co do syropu dodaje specyficzny aromat.
Kwiaty muszą być więc po umyciu dokładnie poodcinane nożyczkami od łodyżek. Całość kwiatów powinna być zalana świeżym wrzątkiem, przykryta i pozostawiona do zaparzenia i przerobienia (najlepiej na całą noc). Uwolni to z kwiatów jak najwięcej soku. Następnie wywar się przecedza oraz dodaje do niego cukier lub jeszcze lepiej miód pszczeli. Bardzo dobrze jest też do całości dodać jakieś bogate źródło witaminy C (kwas cytrynowy), najlepiej w postaci soku z cytryny. Pomoże to zachować lepszy smak i doda dosyć mdłemu syropowi kwaskowej cierpkości. Na koniec całość dokładnie mieszamy i podgrzewamy tak, by cukier/miód uległ dokładnemu rozpuszczeniu.
Nie wolno jednak przy tym gotować syropu, bo straci swoje cenne, lecznicze właściwości. Jedynie doprowadzamy go do wrzenia (pasteryzacja) i natychmiast taki mocno gorący, wrzący przelewamy do świeżo wyparzonych słoików lub butelek i szczelnie zamykamy (jeśli chcemy syrop dłużej przechować). Do picia syrop z kwiatów czarnego bzu zazwyczaj rozcieńcza się wodą mineralną lub wodą gazowaną, chociaż można też stosować tonik, sodę, gin itp. Komercyjna, fabryczna produkcja syropu z kwiatów czarnego bzu wykorzystuje oczywiście powiększoną wersję opisanego procesu. Uwaga jednak, ponieważ kupny syrop może być zbytnio rozcieńczony wodą i często zawiera też syntetyczne, sztuczne aromaty, aby zaoszczędzić pieniądze i pracę, a także droższy, prawdziwy ekstrakt z czarnego bzu.
Syrop z kwiatów czarnego bzu – właściwości
Herbaty napary i syrop z kwiatów czarnego bzu są tradycyjnie stosowane w medycynie ziołowej. Świeży syrop z czarnego bzu utrzymuje się w lodówce przez ok. 1 miesiąc. Aby jednak dłużej przechowywać go w temperaturze pokojowej, należy go spasteryzować, jak opisano powyżej i rozlać do czystych szklanych słoików lub butelek. Taki syrop po hermetycznym zamknięciu utrzyma się w temperaturze pokojowej przez co najmniej 1 rok. Otwarte słoiki i butelki należy jednak przechowywać w lodówce. Łyżka lub dwie syropu z kwiatów czarnego bzu z wodą mineralną to zdrowy napój orzeźwiający. Syrop z czarnego bzu można też jednak dodać do białego wina lub wódki, jako aromatyczny aperitif. Będzie też dobrze komponował się ze świeżymi owocami (szczególnie dobrze z truskawkami), jogurtem lub lodami w różnego typu deserach, lodach itp.
Wiele wyników badań pokazuje przy tym, że kwiaty czarnego bzu zawierają unikalne substancje, które wzmacniają i hamują rozwój wirusów. Dawniej wierzono też, że kwiaty czarnego bzu są jedynym lekiem na febrę. Wiejscy znachorzy uważali nawet, że czarny bez jest ziołem idealnym, bo leczy aż 99 chorób. Suszone kwiaty czarnego bzu stanowią doskonały lek przeciwbólowy (np. na łamanie w kościach i migrenach) oraz napotny przy wszelkiego rodzaju infekcjach. Obecnie naukowcy zbadali czarny bez potwierdzając, że posiada unikalny i cenny skład, m.in.: witaminy (beta-karoten, witaminy A, B1, B2, B3, B6, C), minerały (potas, wapń, magnez, sód, fosfor, sód), pierwiastki śladowe (żelazo, miedź, mangan i cynk), cholinę, garbniki, flawonoidy i kwasy fenylowe oraz pektyny.
Kwiaty czarnego bzu mają bogate działanie lecznicze:
wzmacniające odporność organizmu, antywirusowe, napotne, rozrzedzające katar i wykrztuśnie, ochrona i wzmacnianie błon śluzowych dróg oddechowych, łagodzące stany zapalne skóry, wzmacniające naczynia włosowate i stabilizujące krwiobieg, oczyszczające i usuwające wolne rodniki, przyspieszające przemianę materii, uśmierzające bóle (np. ból głowy i zatok), a także obniżające ciśnienie krwi i zapobiegające nadmiernemu odkładaniu się tłuszczu w organizmie (dzięki cholinie).
Syrop z kwiatów czarnego bzu – dawkowanie
Preparaty lecznicze z czarnego bzu uznawane są za bezpieczne i uzyskują dobre wyniki w badaniach klinicznych. Zaleca się m.in. stosowanie naparu z 10-15 g kwiatów czarnego bzu dziennie. W przypadku owoców syrop zawierający ok. 30-38% jagód stosuje się w dawkach po 15 ml trzy razy dziennie. Sproszkowane ekstrakty owoców należy zaś dawkować 2-3 razy dziennie w kapsułkach 500 mg. Uwaga jednak, ponieważ spożycie zbyt wielkich dawek preparatów z czarnego bzu może powodować czasem nudności, biegunkę, czy wielomocz.
Uwaga! Czarny bez ma też w pewnych sytuacjach własności trujące!
Wszystkie części świeżego czarnego bzu zawierają trujące w większych ilościach glikozydy cyjanogenne: sambunigrynę i sambucynę. W owocach są one tylko w ich stanie niedojrzałym. Wszystkie te trucizny neutralizuje jednak i usuwa wysoka temperatura, czyli gotowanie i smażenie bez przykrycia. Otruć można się, jednak spożywając niedojrzałe i nieprzetworzone owoce. Objawy zatrucia to: bóle i zawroty głowy, nudności i wymioty, biegunka, osłabienie, przyspieszenie tętna, duszności i zaburzenia oddychania. Konieczna pomoc lekarza, prowokowane wymioty i płukanie żołądka. Pyłek, kwiaty i owoce wywołują też reakcje alergiczne (duszności, nieżyt nosa, zapalenie spojówek).
