O owadach uczymy się już w szkole podstawowej i codziennie widujemy je wokół siebie w różnych sytuacjach. Najpiękniejszymi z nich są te, które nas intrygują najbardziej – motyle. U owadów tych wiele cech jest zaskakujących, jak choćby dachówkowate ułożenie kolorowego pyłku na skrzydłach. Interesuje Cię entomologia i bodowa owadów, wiec konieczne sprawdź, na przykład ile skrzydeł ma motyl, a ile mucha. Przeczytaj też, jak dokładnie wygląda budowa zewnętrzna motyli.
Motyle to jedne z najciekawszych owadów.
Zachwyca nas nie tylko wielka feeria barw i wzorów na ich skrzydłach, ale także ich delikatność i łagodność. Niewiele osób wie, że budowa motyli jest dość skomplikowana i złożona. Motyle są przy tym jednymi najbardziej rozwiniętych ewolucyjnie owadów. Są też nazywane inaczej łuskoskrzydłymi (po łacinie Lepidoptera, a po grecku „lepis” i „lepidos” czyli „łuska” oraz „pteron” czyli „skrzydło”). Motyle należą do gromady owady (łac. Insecta) i rzędu owady uskrzydlone (łac. Pterygota), blisko spokrewnionego z chruścikami (łac. Trichoptera). Nazwa Lepidoptera została wymyślona w 1735 roku przez słynnego Karola Linneusza. Motyle dzieli się obecnie ogólnie na owady dzienne (motyle) i nocne (ćmy). Opisano aktualnie ok. 160 tys. żyjących na świecie motyli. Sprawdź, na przykład ile skrzydeł ma motyl, a ile mucha. Przeczytaj też, jak dokładnie wygląda budowa zewnętrzna motyli.
Cechy szczególne motyli.
Motyle przechodzą całkowitą metamorfozę, pokonując czteroetapowy cykl życia – od jaja, przez larwę gąsienicę i następnie poczwarkę (tzw. pupa), po postać dorosłą zwaną imago. Larwy, czyli gąsienice mają twardą sklerotizowaną głowę z żuwaczkami i miękkie ciało, które może mieć wyrostki podobne do włosów. Posiada też trzy pary prawdziwych nóg i do pięciu par pseudonóg tzw. posuwek. Większość gąsienic to zwierzęta roślinożerne, ale niektóre są też mięsożerne, jedząc mrówki, mszyce lub inne gąsienice. Larwy są wolnożyjące i poruszają się. Natomiast poczwarka jest nieruchoma i na koniec wykluwa się z niej owad dojrzały imago. Larwy niektórych gat. lepidoptera robią wokół siebie przy przepoczwarzaniu, pajęczynową osłonkę z jedwabiu zwaną kokonem. Ile jednak ile skrzydeł ma motyl i jaka dokładnie jest budowa zewnętrzna motyli?
Budowa zewnętrzna motyli, to morfologia,
czyli zewnętrzna struktura ich ciał, jako owadów z rzędu Lepidoptera. Od innych rzędów owadów odróżnia je obecność szczególnie rozwiniętych przydatków (skrzydła) i drobniusieńkich łusek na zewnętrznych częściach ciała (zwłaszcza na skrzydłach). Ciało owadów dorosłych imago u motyli dzieli się na głowę, tułów i odwłok plus skrzydła. Motyle mają przy tym ogólnie stwardniały egzoszkielet, z wyjątkiem brzucha, który jest miękki. Głowa ma kształt kapsułki z przydatkami jak narząd gębowy w formie zwijanej trąbki, przystosowanej do ssania nektaru w kwiatach. Niektóre gatunki nie żerują jako formy dorosłe i mogą wtedy mieć zredukowany aparat gębowy, podczas gdy inne mają zmodyfikowany do przekłuwania skóry żywicieli i ssania ich krwi, lub żerują na roślinach, pijąc tak ich soki.
Dorosłe Lepidoptera mają też dwa nieruchome oczy złożone. Trzy segmenty ich klatki piersiowej są połączone. Czułki są dobrze rozwinięte i widoczne, a prócz zdolności węchu, pomagają też w nawigacji, orientacji i utrzymaniu równowagi podczas lotu. U ciem, samce mają często więcej pierzastych czułków, niż samice. Pozwala im to wykrywać żeńskie feromony nawet na bardzo dużą odległość. Na tułowiu znajdują się u motyli trzy pary odnóży, które są wysmukłe i również pokryte delikatnymi łuskami lub włoskami, zależnie od gatunku (motyle nocne, czyli ćmy mają więcej włosków i to często dość długich). Niektóre gatunki
Lepidoptera mają też na odnóżach specjalne receptory, które pozwalają im odbierać bodźce chemiczne z otoczenia. Najbardziej charakterystyczną częścią ciała motyli są jednak dwie pary błoniastych skrzydeł, które powstają z segmentów ciała (a konkretnie tułowia): mezotorakowego (środkowego) i metatorakiego (trzeciego). Dwie pary skrzydeł widoczne z każdej strony tułowia, działają jak jeden mechanizm.
W niektórych grupach samice są nielotne i mają wtedy zmniejszone skrzydła. Brzuch ma dziesięć segmentów połączonych z ruchomymi błonami międzysegmentowymi. Ostatnie odcinki brzucha tworzą zewnętrzne narządy płciowe. Narządy płciowe są złożone i stanowią podstawę identyfikacji rodziny i dyskryminacji gatunków.
autor wilbyhilbly
Budowa zewnętrzna motyli – ile skrzydeł ma motyl?
Skrzydła, części głowy klatki piersiowej i brzuch u Lepidoptera pokryte są drobnymi, dachówkowato zachodzącymi na siebie łuseczkami. Dla nas bez szkła powiększającego czy mikroskopu wygląda to jak pyłek. Większość łusek jest blaszkowata (podobna do ostrza) i przymocowana szypułką, podczas gdy inne formy mogą być podobne do włosów. Światło i powierzchnia blaszki ma złożoną strukturę. Daje kolor albo dzięki zawartym w nim pigmentom, albo dzięki trójwymiarowej strukturze. Łuski zapewniają szereg funkcji, w tym m.in. izolację i termoregulację.
Oferuje też oczywiście dużą różnorodność żywych lub niewyraźnych wzorów, które zapewniają organizmowi ochronę kamuflaż przed drapieżnikami (mimikra). Jednak ile skrzydeł ma motyl, a ile na przykład mucha? Otóż dorosłe Lepidoptera mają zawsze dwie pary błoniastych skrzydeł pokrytych, zwykle całkowicie, wspomnianymi drobnymi łuskami. Każde skrzydło składa się z górnej i dolnej błony, połączonych drobnymi włóknami i wzmocnionych systemem zagęszczonych pustych żeber, niepoprawnie nazywanych „żyłami”. Struktury te mogą również zawierać kanaliki oddechowe, czyli tchawki, a także włókna nerwowe i naczynia krwionośne.
Błony skrzydeł motyli pokryte są łuseczkami, niekiedy o postrzępionych końcach lub w kształcie włosków. Skrzydła motyli, podobnie jak innych owadów uskrzydlonych, poruszane są przez szybki skurcz mięśni i rozszerzanie się klatki piersiowej. W przeciwieństwie do motyli muchy mają tylko jedną parę skrzydeł błoniastych. Druga (tylna) para ich skrzydeł ewolucyjnie uległa uwstecznieniu do dwóch małych nieczynnych płateczków, zwanych przezmiankami.
Jak powstają skrzydła motyli?
Skrzydła u Lepidoptera powstają z segmentów śródtułowia i zatułowia, wchodzących w skład klatki piersiowej i mają podobną wielkość w grupach podstawowych. U większych i mocniej zbudowanych owadów skrzydła są większe, z mocniejszymi muskulaturami u podstawy i sztywniejszymi strukturami żył na brzegu żebrowym. Oprócz zapewniania podstawowej funkcji lotu, skrzydła u motyli pełnią również drugorzędne, jednak także bardzo ważne funkcje, jak samoobrona, kamuflaż i termoregulacja.
autor krzysztofniewolny
Ponadto w niektórych rodzinach Lepidoptera, takich jak Psychidae i Lymantriidae, skrzydła są zmniejszone lub nawet nieobecne (często jest tak u samic, ale nie u samców). Powierzchnia łusek pokrywających skrzydła Lepidoptera jest nierówna, zwykle bruzdkowana lub żeberkowana. Natomiast ich kształty mogą być szerokołopatkowe, włoskowate lub elipsowate. Łuski skrzydeł tworzą kolor i wzór na skrzydłach, charakterystyczny dla danego gatunku i płci.
Warto również wiedzieć, że u niektórych gatunków motyli występują też łuski zapachowe (tzw. łuski androkonialne) i spotyka się jen głównie u samców. Służą np. do lokalizacji poszczególnych osobników obojga płci w celach rozrodczych. Narządy płciowe znajdują się jednak na końcu segmentowanego odwłoka (u samic to specjalne teleskopowe pokładełko do składania zapłodnionych jaj).
Co mówi nam kształt ich skrzydeł?
Kształt skrzydeł wykazuje dużą różnorodność u Lepidoptera. Kształty i barwy motylich skrzydeł są różnorodne z wielu wzgledów, podobnie jak różne są też ich proporcje w stosunku do wielkości ciała. Kształt ich skrzydeł przednich może być na przykład prosty lub bardzo łukowaty. Czasem jest lekko wklęsły na brzegowych wypustkach. Czasami bywa też mocno ząbkowany lub drobno ząbkowany na zewnętrznej krawędzi. Wierzchołek tylny skrzydeł drugiej pary może być zaokrąglony, spiczasty lub sfałdowany. Tylne skrzydła są bowiem często ogoniaste, to znaczy, że mają jeden lub więcej wyrostków tzw. ogonów.
Wzdłuż tylnego końca skrzydeł drugiej pary, znajdują się tez ciasno upakowane łuski w podwójnym rzędzie. Spody tych łusek wystają przez to i tworzą regularną wąską jak gdyby grzywkę, zwaną rzęskami. Budowa zewnętrzna motyli określa tendencję, że skrzydła u gatunków odbywających dalekie i długie loty są zwykle długie, wąskie i ostro zakończone. Z kolei u motyli potrafiących wykonywać z różnych względów szybkie i ostre zwroty i uniki, skrzydła są w kształcie szerokie i wyraźnie zaokrąglone na brzegach. Mała masa skrzydeł Lepidoptera w stosunku do ich wielkości całkowitej, pozwala zmniejszyć częstotliwość uderzeń nimi w czasie lotu.
Na tej zasadzie, motyle dzienne, jak choćby duży i zwrotny paź królowej, wykonują aż do 300 uderzeń skrzydłami na minutę. Z kolei aktywne nocą ćmy, ponieważ mają masywniejszą budowę ciała i skrzydeł, muszą wykonać ogólnie znacznie więcej uderzeń nimi na minutę. Co ciekawe, najwięcej takich uderzeń skrzydłami w czasie jednej minuty wykonuje niesamowity motyl dzienny fruczak gołąbek – jest to aż 5000 uderzeń/1min. Motyl ten ma również charakterystyczny wygląd kolibra i nawet zawisa, furkocząc w powietrzu, podobnie jak te ptaki. Najszybsze gatunki motyli osiągają prędkość nawet do 55 km/1ha.
