Celozja grzebieniasta

5/5 - (2 votes)

W polskich ogrodach mało mamy możliwości uprawy roślin egzotycznych. Miłą niespodzianką jest jednak celozja grzebieniasta zwana też celozją srebrzystą czy kogucim grzebieniem. Czy jednak jest można sprostać jej tropikalnym wymaganiom w naszym chłodnym klimacie umiarkowanym? Lubisz rośliny ozdobne o imponujących kwiatostanach. Konieczne dowiedz się co to za kwiat celozja grzebieniasta Celosia argentea. Przeczytaj jeszcze dziś, jak ją uprawiać.

Celozja grzebieniasta systematyka, pochodzenie i występowanie.

Celozja (Celosia) to rodzaj roślin zaliczanych do rodziny szarłatowate (łac. Amaranthaceae), która wraz grupą innych rodzin tworzy rząd goździkowców zwanych też śródłożnymi (łac. Caryophyllales). W obrębie dwuliściennych właściwych (klasa okrytonasienne oraz klady rośliny naczyniowe nasienne). Do rodzaju Celosia należą rośliny jednoroczne występujące naturalnie w stanie dzikim w ciepłych tropikalnych obszarach Azji, Afryki i Ameryk. Gatunkiem typowym jest właśnie omawiana tu celozja grzebieniasta (łac. Celosia argentea) jest też nazywana celozją srebrzystą – grzebionatką właściwą czy kogucim grzebieniem.

Celozja grzebieniasta jest rozpowszechniona jako zwykły chwast w strefie tropikalnej i zwrotnikowej głównie w Afryce i Indiach. Nie ma jednoznacznych doniesień skąd dokładnie ta roślina się wywodzi. Duża różnorodność Celosia argentea w tropikalnej Afryce wskazuje jednak na jej pochodzenie właśnie z tego regionu. Celosia argentea jest tam szeroko rozpowszechnionym chwastem w całych regionach tropikalnych – od Senegalu, na wschód do Somalii i na południe do północnej Afryki Południowej oraz wysp Oceanu Indyjskiego.

Tradycyjnie roślina ta uprawiana jest też w Afryce Zachodniej i Środkowej. Celozja grzebieniasta jest bowiem w Afryce jednym z wiodących warzyw liściastych (szczególnie w południowo-zachodniej Nigerii). Znanym w języku joruba, jako „soko yňkňtň” – co oznacza sprawić, by mężowie byli grubi i szczęśliwi”.

celozja grzebieniasta żółta

Jako warzywo uprawiana jest też m.in. w południowym Beninie w Togo, Ghanie i Kamerunie oraz w kilku innych krajach Afryki Zachodniej i Środkowej. Poza Afryką występuje obecnie w tropikalnej i subtropikalnej Azji oraz Ameryce. Ozdobne formy/odmiany Celosia argentea z fascynującymi kwiatostanami (niczym wielki grzebień koguta) prawdopodobnie pochodzą jednak z Indii. Są one powszechnie uprawiane tam jako rośliny ozdobne ozdoby w tropikach i subtropikach. Latem w regionach umiarkowanych. W innych częściach świata w tym również w Europie i w Polsce w klimacie umiarkowanym celozje grzebieniaste stanowią cenione i popularne kwiaty jednoroczne ogrodowe i doniczkowe.

Czytaj również  Jak zakładać i tworzyć rabaty skalne?

Celozja grzebieniasta budowa i wygląd (morfologia).

Jest to roczne zioło zależnie od odmiany dorastające do ok. 50 cm lub wyżej. Łodyga jest prążkowana i naga. Rozgałęziona do 25 pędów bocznych. Liście rosną na przemian są proste pojedyncze i bez przylistków. Ogonek liściowy jest niewyraźnie rozgraniczony. Kształt liści jest jajowaty do lancetowatego, zwężający się u podstawy.

Liście są też żywo zielone i mają dobrze widoczne pierzaste użyłkowanie. Kwiatostan jest gęsty początkowo stożkowaty jak grzebień koguta. Potem cylindryczny osiągający do 20 cm długości. Jego kolor jest szkarłatny lub żółtawy. Odmiany ozdobne mają kwiatostany w wielu różnych jaskrawych kolorach. Owocem są owalne do kulistej kapsułki o długości 3-4 mm, okrągłe i mało-nasienne. Nasiona są soczewkowate w kształcie, o długości 1-1,5 mm – czarne i lśniące.

Celozja grzebieniasta użytkowanie.

W tropikach szczególnie w Afryce celozja grzebieniasta stosowana jest przede wszystkim jako warzywo liściaste. Liście i delikatne łodygi są tam gotowane w zupach sosach lub gulaszach z innymi składnikami – jak warzywa, w tym cebula, ostra papryka i pomidor. Także z mięsem lub rybą i olejem palmowym. W Kenii Masajowie używają płynnego ekstraktu z liści i kwiatów Celosia argentea, jako płynu do odkażająco-leczniczego mycia ciała u rekonwalescentów. Cała roślina jest też stosowana jako antidotum na ukąszenia węży. Jej korzenie w leczeniu kolki, rzeżączki i egzemy.

W Etiopii i Demokratycznej Republice Konga nasiona celozji są stosowane jako lek na biegunkę. W Etiopii kwiaty tej rośliny używa się w leczeniu czerwonki i problemów z mięśniami. W Chinach jej liście stanowią lek na zakażone rany egzemy i wykwity skórne. Z kolei w Chinach i Japonii wyciągi z nasion celozji tradycyjnie stosuje się jako lek terapeutyczny w chorobach oczu i wątroby. W Indiach liście zmieszane z miodem stosuje się na ropnie i obrzmienia. Nasiona są szeroko stosowane w leczeniu cukrzycy.

W Azji Południowo-Wschodniej kwiaty są stosowane jako lekarstwo na czerwonkę krwioplucie i problemy z miesiączką. W Demokratycznej Republice Konga roślina ta jest też związana z wierzeniami okultystycznymi i magicznymi. Celozja grzebieniasta może być również stosowana jako karma dla zwierząt. Odmiany z fascynującymi żółtymi lub czerwonymi kwiatostanami są z kolei powszechnie uprawiane jako ozdobne rośliny rabatowe w ogrodach i w pojemnikach. Czasem stosuje się też jako kwiaty cięte.

Czytaj również  Skrzydłokwiat

Celozja grzebieniasta uprawa.

Celozja w Afryce jest uprawiana jak roślina rolnicza – na małych i rozproszonych działkach ogrodów przydomowych na polach uprawnych oraz w obszarach miejskich i podmiejskich. Jest to warzywo o wysokiej wartości ekonomicznej. Szczególnie w porze suchej i oferuje ceny rynkowe podobne do cen amarantusa (Amaranthus cruentus). Nie ma jednak handlu międzynarodowego tą rośliną. Choć czasem niewielkie ilości są eksportowane z Nigerii do Wielkiej Brytanii i USA dla mieszkających tam afrykańskich imigrantów.

Celozja grzebieniasta (Celosia argentea) najlepiej rośnie wilgotnej strefie klimatycznej tropikalnej w temperaturach dziennych 30-35°C i nocnych 23-28°C.

Wzrost staje się znacznie opóźniony w temp. poniżej 20°C. Dlatego w naszym klimacie umiarkowanym jest to roślina wyłącznie jednoroczna doniczkowa lub gruntowa. Najlepszym stanowiskiem jest miejsce w pełnym słońcu (bardzo słoneczne), dobrze nagrzewane oraz z żyzną, przepuszczalną i świeżą glebą. Celozja dobrze rośnie również na podmokłych glebach.

Celozja grzebieniasta doskonale toleruje upały. Jest też umiarkowanie odporna na suszę i dobrze sobie radzi przy niskim zaopatrzeniu w wodę. Silna susza sprzyja nawet jej wcześniejszemu kwitnieniu. Uprawę zaczyna wysiew nasion wiosną, a po 5-7 dniach pojawiają się sadzonki.

Wczesny wzrost wegetatywny jest powolny. Jednak pierwsze kwitnienie może nastąpić już w 6-7 tyg. po siewie. Ulepszone odmiany mają szybszy wczesny rozwój wegetatywny. Jednak kwitną zwykle później, bo dopiero 12-14 tyg. po siewie. Zapylanie kwiatów powoduje wiatr i owady – zwłaszcza pszczoły i muchy, które regularnie odwiedzają kwiaty. Nasiona dojrzewają w ciągu 10-20 tyg. od siewu i rozpadają się gdy przekwitły kwiatostan uschnie. Opadłe pozostają uśpione na powierzchni gleby do następnej wiosny. Można też je samemu zebrać i wysiać wiosną w innym miejscu.

celozja grzebieniasta kwiaty

Celozja grzebieniasta rozmnażanie i sadzenie.

Celozja jest uprawiana i rozmnażana z nasion. Które wysiewa się wiosną do rozsadnika i pikuje potem młode sadzonki po 2-3 tyg. w końcu maja. Gdy jest już wystarczająco ciepło. Do siewu stosuje się ilość nasion 6-9 g na 10 m2. W naszym klimacie umiarkowanym sadzonki można na lato pod koniec maja pikować zarówno do gruntu jak i w pojemniki. Druga opcja jest bezpieczniejsza. Ponieważ w razie zbytnich chłodów – celozje wysadzone do gruntu mogą zmarnieć.

Czytaj również  Róże ogrodowe

Popikowanych siewek nie podlewa się – lecz jedynie je zrasza delikatnie wodą. Gleba powinna być próchnicza i zasobna w składniki pokarmowe. Aby jednak uzyskać bardziej optymalny wzrost wegetatywny na glebach słabo lub średnio żyznych. Konieczne jest zastosowanie pełnego nawozu NPK. Nawóz organiczny stanowi jednak odpowiednią naturalną alternatywę dla nawozów chemicznych. Celozje powinny kwitnąć od lipca do pierwszych przymrozków.

Celozja grzebieniasta – choroby i szkodniki.

Celozje są podatne na kilka chorób grzybowych które mogą być dotkliwe gdy wilgotność powietrza jest zbyt wysoka i podczas bardzo deszczowej pogody. Powodują niską jakoś liści plamy na nich i przebarwienia krosty i wykwity. Inne choroby wpływające na jakość liści to plamistość liści (Alternaria spp.) i zgnilizna węglowa (Macrophomina phaseolina, Curvularia spp.). Celozje są też bardzo podatne na nicienie węzłów korzeniowych powodujące zgrubienia na korzeniach, słaby wzrost, karłowatość liści i brak kwitnienia.

Dlatego zaleca się aby celozja nie była uprawiana w sposób ciągły. I aby nie następowały po niej inne uprawy podatne na nicienie (np. ślaz żydowski, sałata, pomidory). Również niektóre gąsienice motyli mogą żywi się liśćmi. Jednak odpowiednie pestycydy mogą je niszczyć (oprysk raz w tyg. przez 3 tyg.). Niewielkie uszkodzenia liści celozji w naszym klimacie umiarkowanym powodują też żerujące na nich koniki polne – jednak to mało groźne. Z kolei na popularne szkodniki mszyce zaleca się stosować oprysk odpowiednim środkiem chemicznym.

Celozja grzebieniasta odmiany.

Wyjściową formą uprawianych odmian ozdobnych jest celozja srebrzysta. Jej ozdobnymi odmianami uprawnymi są:

celozja pierzasta (Celosia argentea var. plumosa)

celozja grzebieniasta (Celosia argentea var. cristata) i

celozja kłosowa (Celosia argentea var. spicata).